6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 16.05.2012 tarihinde kabul edilmekle 30.05.2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş; ancak yasal düzenlemenin uygulamada yetersiz kaldığı göz önüne alınarak çıkarılan Yönetmelikler ile desteklenmiştir.
Kentsel dönüşüm sürecinin başında öncelikle yapının riskli olarak tespiti gerekecektir. Riskli yapı kanunun 2. maddesinde, doğal afetler ve sair sebepler ile yıkılma, ağır hasar görme ve böylelikle gerek can gerekse mal güvenliğini tehlikeye sokacak düzeyde eskimiş, yıpranmış, ömrünü tamamlamış, bir arsa üzerinde yer alan çatılı yapıları izah etmektedir. A) Riskli Yapı Tespiti Usulü Bir yapının riskli yapı olarak tespiti hususunda yapının; Kat Mülkiyeti Kanunu’na göre bağımsız bölümlere sahip olup olmamasının, iskânının bulunup bulunmamasının veya kaçak olmasının önemi yoktur; bir arsa ve/veya arazi üzerinde bir taşınmazın olması kâfidir.
Kentsel dönüşüm sürecinin ilk aşamasında riskli yapıya sahip olan malikin yapması gereken şey, yapılarını riskli bulunduğunu tespit ettirmektir. Yapı üzerinde hak sahibi olan maliklerden (arsa payı-hak sahibi) herhangi birinin, tespit talepli dilekçesi, ilgili yapıda malik olduğunu ispat eder tapu senedi ve kimlik belgesi ile tek başına Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisans verilmiş olan kuruluşlara başvurusu bu konuda yeterli olacaktır.
Lisanslı kuruluşlara yapılan başvuru sonucu, lisanslı kuruluş görevli ve yetkililerince yapı üzerinde gerekli incelemeler yapacak ve sonucunda yapının riskli olup olmadığı tespit edilecektir. Söz konusu inceleme sırasında uyulacak esaslara ise mevzuatımızda yer alan Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik’te yer verilmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca lisanslandırılmış kuruluş Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde gerekli incelemeleri yaptıktan sonra eğer yapı riskli yapı durumunda ise bu yönde bir Riskli Yapı Tespiti Raporu tanzim edecek olup ilgili raporu, düzenlenme tarihi itibari ile (7) gün içerisinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne gönderecektir. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne raporun gönderilme amacı, gerekli teknik usullere uyulup uyulmadığının denetlenmesinden ibarettir. Raporun tanzimi amacı ile inceleme sırasında herhangi bir eksiklik yapılmış ve/veya raporun uygun olmadığı tespit edilmiş ise İlgili Müdürlükçe rapor iade edilir. Riskli Yapı Tespiti Raporu, herhangi bir eksiklik içermiyor ise veya eksiklik sebebi ile iade edilmiş ve söz konusu eksiklikler giderilmiş ise yapının riskli yapı bulunduğu, (10) iş günü içerisinde yapının bulunduğu Tapu Müdürlüğü’ne bildirilmektedir. Bu aşamada Tapu Müdürlüğü’nce söz konusu yapı üzerinde ayni ve şahsi hak sahibi bulunan kişilere, ilgili rapor ve yapının 60 gün içerisinde yıkılabileceği, söz konusu rapora hak sahiplerince, tebliğ tarihi itibari ile on beş (15) gün içerisinde itiraz olunabileceği kayıtları da eklenerek tebliğ edilir. Raporu tebliğ alan ayni ve şahsi hak sahipleri yasal on beş (15) günlük süre zarfında Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne itirazda bulunurlar ise söz konusu itirazların değerlendirilmesi amacı ile rapor, itiraz dilekçesi ile birlikte, Teknik Heyet tarafından incelenmek amacıyla,
Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’ne gönderilir. Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü tarafından itiraz haklı bulunur ise, ilgili Tapu Müdürlüğü’ne durum derhal bildirilir ve beyanlar hanesinde yer verilen ‘Riskli Yapı’ beyanı derhal kaldırılır. Riskli Yapı Tespiti Raporu’na itiraz edilmez veya yapılan itiraz haksız ve yersiz bulunur ise rapor kesinleşecek ve ilgili Tapu Müdürlüğü’nce beyanlar hanesinde ‘Riskli Yapı’ beyanı işlenmiş olacaktır.