Tuğba Çakıroğlu Demşo / Muhabir
Türkiye, önce 9 Nisan’da İsrail’e yönelik 54 ürüne ticaret kısıtlamaları koydu. Ardından 2 Mayıs’ta İsrail ile tüm ihracat ve ithalat işlemlerini durdurdu. Bu adım İsrail’e ciddi olarak yansıdı. Çünkü Türkiye’nin İsrail ile yıllık bazda ithalat ve ihracat hacmi yaklaşık 7 milyar dolar. Türkiye’nin bundan sonraki hamlesi boğazlar ve hava sahasını kapatmak olabilir mi? Uzmanlar bu durumun spesifik olarak gerçekleşemeyeceği ve risk oluşturacağı görüşünde. Peki, neden?
Türkiye boğazları kapatabilir mi?
Türkiye ilk kez bir ülkeye bu kadar kapsamlı ekonomik ambargo kararı aldı ve uygulamaya koydu. Bütün limanlar, bütün ticaret alanları İsrail’e kapatıldı. Uluslararası ilişkiler danışmanı Yasir Feten’e Türkiye’nin bir sonraki hamlesinin boğazlar ve hava sahasını kapatmak olup olamayacağını sorduk.
“Esed’e suyu kesmedik”
Konuyu oldukça hayali olarak değerlendiren Feten, “Türkiye, Suriye iç savaşında Esed rejimine tepkisini her alanda gösterdiği halde su akışını kesmedi.” dedi. İsrail’e yönelik görünen yoğun sevkiyatın altında aslında 2011 yılında başlayan Suriye iç savaşı olduğunu ve bu sevkiyatın diğer ülkelere yapıldığını, “Suriye’de başlayan savaş sonrası Yemen’e uzanan kara güzergâhı kullanılamaz oldu. Bu nedenle Türkiye’nin başka ülkelerle ticareti Hayfa ve Yafa limanları üzerinden devam etti.” sözleriyle açıkladı.
Türkiye İsrail için ilk üçte
Observatory of Economic Complexity verilerine göre, 2022 yılında İsrail'in Türkiye'den daha fazla ithalat yaptığı iki ülke Çin ve ABD. İsrail için bu iki ülkeden sonrası ticari olarak önemli olan üçüncü ülke Türkiye. Ancak buna rağmen İsrail’in ithalat için çok pazarı olduğuna dikkat çeken Feten İsrail’in Kızıldeniz’deki Husi saldırılarını aştığını, Asya pazarından sağladığı ürünleri Dubai getirterek oradan TIR’larla taşıdığını belirtti.
“Türkiye’nin garantörlüğü tehlikeye girer”
Feten, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kapatılma ihtimalinin çok ciddi adımlar olduğunu “Bu, doğrudan savaşa müdahil olmaktır” sözleriyle açıkladı. Yasir Feten, Türkiye’nin Rusya-Ukrayna savaşı sonrası tahıl koridoru konusunda garantör ülke konumunda olduğuna dikkat çekerek boğazların kapatılmasının tahıl koridorunu etkileyeceğini “Boğazları kapatıp tahıl koridorunu kesmek kendi ayağına sıkmaktır” cümlesiyle özetledi.
“Domino etkisi gösterecektir”
Ortadoğu Araştırmacısı Ahmet Faruk Asa da Türkiye’nin ticareti kesme adımının ekonomik olmaktan çok dünyaya Müslüman bir ülkenin etkisini göstermek olduğunu vurguladı. Asa, “Maddi etkisi ilerleyen zamanlarda görülür. Ancak diğer Müslüman ülkeler için domino taşı etkisi gösterir.” dedi.
“Ortak hareket edilmeli”
Rusya-Ukrayna savaşı sırasında Avrupa ülkelerinin ortak hareket ettiğini, ortak kararlar aldığını hatırlatan Ahmet Faruk Asa, İsrail’e karşı da benzer tavır gösterilmesi gerektiğini, topyekun hareket etmenin önemli olduğunu vurguladı. Asa, boğazları ya da hava sahasını kapatmanın orta ve uzun vadede düşünülerek alınması gereken bir karar olduğunu söyledi.
“Rusya gibi İsrail de bloke edilmeli”
Bunun nedenini de Gazze krizinin bugün özelinde değil geçmişten gelerek genel düşünülmesi gerektiği şeklinde özetledi. Atılacak adımların sadece siyasi ve ekonomik olarak düşünülmemesi gerektiğinin de altını çizen Ahmet Faruk Asa, “Tıpkı Rusya’ya yapıldığı gibi kültür, sanat, spor, medya vb birçok alanda İsrail boykot edilmeli. Rusya’ya aynı şeyi yaptılar. Global adımlar atarak Rusya bloke edildi.” açıklamasıyla tüm dünyadan İsrail’e gelecek topyekun tepkinin önemine dikkat çekti.