Tediye kelime olarak; ikramiye, ek ödenek ve para desteği anlamlarına gelir. Genel ve katma bütçeli kamu kurumları, sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait olan şirket ve kurumlar ve Belediyelerde çalışan işçi statüsünde çalışan personele ücret sistemlerine bakılmaksızın her yıl için 52 gün tutarında devletçe verilen ikramiye ödeneğine ilave tediye diyoruz. Söz konusu 52 günlük ikramiye, 13 er günlük olmak üzere 4 parça şeklinde ödenir. Taşerondan kadroya geçen çalışanlar dâhil kamuda işçi kadrosunda çalışan tüm çalışanların ilave tediye hakkı bulunmaktadır.
Ödenme Zamanı
İlave tediye alacağının ödeme zamanını, Bakanlar kurulunca belirlenerek Resmi Gazetede yayınlanır. 2020 yılı tediyeleri için 31/01/2020, 22/05/2020, 27/07/2020 ve 14/12/2020 tarihleri belirlenmiştir. Bakanlar kurulu kararı ile ilave tediye alacağı muaccel hale gelir. İlave tediye hesabı, Bakanlar kurulunun belirlediği ödeme tarihlerindeki ücrete göre yapılmalıdır. İlave tediye alacağı yasadan kaynaklandığından, talep halinde temerrüt tarihinden itibaren yasal faiz yürütülmelidir.
Kısmi Çalışmada Tediye
İlave tediye alacağı, ödeme tarihinde işçinin işinden ayrılmış olup olmadığına bakılmaksızın, hak edilen yıl içinde o yerde veya aynı idare, teşekkül ve müesseseye ait muhtelif yerlerde geçmiş olan hizmetlerinin toplamı oranında ve son çalıştığı yerde ödenir. İşçi tam yıl çalışmamış ise, ilave tediye o yıl için kıstelyevm esasına göre hesaplanıp ödenecektir.
İşçinin ilave tediye alacağına, esas olacak çalışma süresinin hesaplanmasında iş sözleşmesinin devamı müddetine rastlayan yasal ve idari izinler, hastalık izinleri, hafta tatili ile ulusal, bayram ve genel tatil günleri, çalışılmış gibi hesaba katılır.
İlave Tediye Ücreti Haczi
6772 sayılı İlave Tediyelerin ödenmesine ilişkin yasanın 4. maddesinde “Aylık istihkakların hesabında fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, aynî yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi esas ücrete munzam tediyeler nazarı itibara alınmaz. Bu tediyelerden çeşitli işçi sigortalarının icap ettirdiği primler kesilmez ve bu paralar borç için haczedilemez.” hükmünden, İlave tediyelerin üzerine haciz konamayacağı veya ilave tediyelerin borç için haczedilemeyeceği anlaşılmaktadır.
Ancak uygulamada Yargıtay’ın farklı kararları mevcuttur. Bu duruma dayanak olarak da, İlave tediyenin, geniş anlamda ücret sayılacağı kabul edilerek, İlave tediye alacağının 1/4 oranında haczinin mümkün olduğu şeklinde bir değerlendirme yapılmıştır.
İlave tediye alacağı tazminat niteliği taşımadığından 5(beş) yıllık zamanaşımına tabidir. İlave tediyesini alamayan emekçiler 5 yıl içinde bu iddiasını yargıya taşıması gerekmektedir.
İlave tediye ödemeleri kural olarak SGK primine tabi olup, prim kesilmesi gerekir. Bu çerçevede ilave tediye ödemesinden yüzde 15 oranında sigorta primi ve yüzde 15 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Ayrıca ilave tediye ödemesi damga vergisine de tabi olduğu için ilave tediyeden damga vergisi kesintisi de yapılır. Kamu işçisinin bulunduğu vergi dilimine göre ilave tediyeden yapılacak vergi kesintisi farklılaşacaktır.
Son Söz: İlave tediye kanun koyucu tarafından kamuda çalışan emekçilerin aylık kazançlarına ek olarak yılda 52 günlük iyileştirmedir. İlave tediye hak sahiplerinin alamadıkları alacaklarını zamanaşımına uğramadan talep etmeleri gerekmektedir.