DEMET İLCE / MUHABİR
Kızamık, boğmaca öksürüğüyle birlikte dünya çapında geri dönüş yapıyor; pek çok kişinin aşısının yüzyıl önce ortadan kalktığı düşünülen eski bir hastalık.
Ayrıca dünya çapında kolera aşısı kıtlığı yaşanıyor ve hatta ABD'deki şanssız bir kedi sahibi için hıyarcıklı veba vakası yaşanıyor.
Pandemi Enstitüsü müdürü Profesör Tom Solomon, "Batı'da bu hastalıkların ortadan kaybolduğunu düşünme eğilimindeyiz" dedi.
"Ancak, bunlar hiçbir şekilde ortadan kaybolmadı, yalnızca iyi kamu sağlığı önlemleriyle kontrol ediliyorlar" diye ekliyor; uzmanların uyardığı hayat kurtarıcı önlemler azalıyor.
Burada, vakaların arttığı her bir böceğin yeniden ortaya çıkmasına bakıyoruz ve bulaşıcı hastalık bilim adamlarına bu salgınların daha büyük bir sorun haline gelip gelemeyeceğini soruyoruz...
1. Kızamık
Belirtiler:
- Yüksek sıcaklık
- Burun akıntısı veya tıkalı bir burun
- Hapşırma
- Öksürük
- Kırmızı, ağrılı, sulu gözler
- Yanakların iç kısmında küçük grimsi beyaz lekeler
- Kırmızı-kahverengi lekeli döküntü
Dünyanın en bulaşıcı hastalıklarından biri olan kızamık vakaları geçtiğimiz yıl Avrupa'da yüzde 3.000'in üzerinde arttı.
Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, Ocak ve Ekim 2023 arasında 30.000'den fazla enfeksiyon bildirildi; bu sayı, 2022'nin tamamındaki 941'den önemli ölçüde arttı.
Bu artışın nedeni, 2020'den bu yana 53 Avrupa üye devletinin tamamında aşı kapsamının düşmesi olarak gösteriliyor. Buna Birleşik Krallık da dahil.
Ekim ayından bu yana İngiltere ve Galler'de en az 650 kişi kızamık hastalığına yakalandı ve üç milyondan fazla kişi hâlâ MMR aşısıyla tam olarak aşılanmadı.
Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA), daha fazla çocuğun iğnelenmesi amacıyla TV ve sosyal medyada bir reklam kampanyası yürütmeye başladı.
Southampton Üniversitesi'nde küresel sağlık alanında kıdemli araştırma görevlisi olan Dr. Michael Head, "Kızamık o kadar bulaşıcı ki, aşı alımı yüzde birkaç bile azalsa, o zaman daha büyük salgınların ortaya çıkması muhtemeldir. Kızamık aşısı hedefi yüzde 95, ancak Birleşik Krallık'ın birçok bölgesinde bu oran yüzde 75 civarında, dolayısıyla korumasız kalan çok sayıda insan var." diye uyarıyor.
Prof. Tom, eğer mevcut salgın daha ciddiye alınmazsa İngiltere'de 1.500 kadar çocuğun beyin şişmesi kızamık komplikasyonu ensefalitinden ölebileceğini söylemişti.
Ensefalit, virüs beyne girdiğinde ortaya çıkan kızamığın nadir bir komplikasyonudur.
Prof. Tom, "Kaçınılmaz olarak kızamık ensefaliti gelişen ve ölüm ya da beyin hasarı riskiyle karşı karşıya olan çocuklar olacak. Bu hastalık aşıyla tamamen önlenebilir. İnsanların aşılanması için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız." dedi.
2. Boğmaca öksürüğü
Belirtiler:
Akciğerlerdeki havanın tamamı çıkana ve kişi nefes almaya zorlanana kadar şiddetli ve hızlı bir şekilde öksürerek "boğmaca" sesine neden olur.
- Hapşırma
- Burun akıntısı
- Ateş
- Ağrılı, sulu gözler
- Öksürme nöbetleri sırasında dudaklar, dil ve tırnak yatakları maviye dönebilir
Bu ayın başlarında '100 günlük öksürük' olarak da adlandırılan korkunç boğmaca vakaları İngiltere ve Galler'de son 10 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.
4 Şubat'tan önceki haftada toplam 412 İngiliz, tıbbi olarak boğmaca olarak bilinen bakteriyel enfeksiyona yakalandı.
Toplamda bu, 2024'ün ilk beş haftasında 1.416 şüpheli boğmaca vakasına denk geliyor. Vakalar Avrupa ve Asya'da da risk taşıyor.
Dr. Michael, "Genellikle birkaç yılda bir daha büyük boğmaca salgınları yaşanıyor" diyor ve bu genellikle aşı alımındaki düşüşe bağlı.
Kızamık aşısında olduğu gibi, Birleşik Krallık'ta boğmaca aşı oranları da düşüyor.
Dr. Michael, "Boğmaca, özellikle bebeklerde çok kötü bir enfeksiyondur. Savunmasız gruplar arasında meydana gelebilecek herhangi bir salgın, önlenebilir hastaneye yatışlara ve ölümlere yol açabilir. Bu nedenle aşıdan korunmak en iyi yaklaşımdır." diye açıklıyor.
3. Kolera
Belirtiler:
- Bazen “pirinç suyu dışkısı” olarak tanımlanan aşırı sulu ishal
- Kusma
- Susuzluk
- Bacak ağrısı
- Huzursuzluk veya sinirlilik
Yılın başından bu yana, bazı tatil bölgelerinde tropik hastalık kolera vakaları ortaya çıkmaya başladı.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 2024 yılında şu ana kadar aralıksız ishale neden olan yaklaşık 41.000 ölümcül bakteriyel enfeksiyon vakası rapor edildi.
Yaygın salgın şu ana kadar Amerika, Güney Doğu Asya, Doğu Akdeniz ve Afrika'daki 17 ülkede 775 kişinin ölümüne neden oldu.
Yetkililer, kolera yayılımını engelleme çabalarının, ağızdan alınan kolera aşılarındaki kritik eksiklik nedeniyle sekteye uğradığı konusunda uyardı.
Sağlık gözlemcisi geçen yıl koleranın küresel yeniden canlanmasını, en yüksek sınıflandırması olan üçüncü derece acil durum olarak damgaladı.
Dr. Michael, "Su baskını gibi öngörülemeyen ve şiddetli hava olaylarındaki artışlar, kolera da dahil olmak üzere su kaynaklı hastalıkların artmasına neden olabilir" dedi.
"Bunu aşı kıtlığı ve ulaşılması zor bölgelerdeki salgınlarla birleştirirsek kolera vakaları kolaylıkla yayılabilir" diye ekledi
Bu yıl vakalarda en büyük artışla boğuşan ülkeler, Ocak ayı boyunca sırasıyla 8.300 ve 6.600 vaka kaydeden Zambiya ve Zimbabve oldu.
Ancak Güney Afrika ve Hindistan gibi popüler tatil destinasyonlarında da, kirli su içmek ve enfekte yiyecekler yemek yoluyla yayılan ölümcül bakteriyel enfeksiyon vakaları görüldü.
İngiltere'de herhangi bir vaka tespit edilmemesine rağmen Dr. Michael, enfeksiyonları eve daha yakın yerlerde görmeye başlayabileceğimiz konusunda uyardı.
Uzman, "Önümüzdeki on yıllardaki geleceğimiz muhtemelen burada görmeye alışık olmadığımız bazı tropikal enfeksiyonları içerecektir" diye ekledi.
4. Hıyarcıklı veba
Belirtiler:
- Ateş
- Baş ağrısı
- Titreme
- Zayıflık ve bir veya daha fazla şişmiş, ağrılı lenf düğümü (bubo adı verilir)
Geçtiğimiz ay ABD'nin Oregon kentinde, orta çağ Avrupa'sında on milyonlarca insanı öldüren korkunç hastalık olan hıyarcıklı veba vakası bildirildi.
Hastalığın, şanssız bireye evcil bir kediden geçtiğine inanılıyor.
Ve o dönemde sağlık yetkilileri toplumdaki diğer insanlar için "çok az risk" olduğunu söylemişti.
East Anglia Üniversitesi (UEA) tıp profesörü Prof Paul Hunter, şunları söyledi:
"Veba her zaman bizimleydi ve günümüzde nadiren büyük salgınlara neden oluyor. Fakat bunun nedeni genellikle enfeksiyonun insanlarla yaşayan hayvanlardan yayılmasıdır."
Bu, ABD'deki son vakaların çoğu için geçerli gibi görünüyor; vakaların çoğunluğu çayır köpeklerine çok yaklaşan kişilerde rapor ediliyor.
Prof, "Hayvanlara daha yakın yaşarsak ve iklim değişikliği kötüleşmeye devam ederse gelecekte daha fazla vaka görebiliriz" diye uyardı.
Hastalık modern tıpla kolayca tedavi edilebiliyor; ancak tedavi edilmezse enfekte olanların çoğu bir hafta içinde ölüyor.
Diğer bazı ülkeler, bakterileri taşıyan hayvanlar nedeniyle düzenli olarak hıyarcıklı veba salgınlarına maruz kalıyor.
Vebanın Peru, Çin, Bolivya, Uganda, Tanzanya ve Rusya'da görüldüğü bildirildi.