DEMET İLCE / MUHABİR
Zelandia, yaklaşık 60 milyon yıldır, o sıralarda süper kıta Gondwana'dan ayrılmış durumda. Aynı zamanda neredeyse tamamen su altında bulunuyor ve 2017 yılına kadar resmi olarak kıta olarak bile tanınmıyordu. Ancak şimdi, en azından araştırmalarla Zelandia yeniden diriliş yaşıyor; tamamen haritası çıkarılan ve bazı yeni sırları ortaya çıkaran ilk kıta haline geliyor.
Bir kıtanın tam haritasını oluşturmak, Zealandia resmi olarak ortaya çıkmadan önce zaten zordu; Dünya'nın tüm kıtalarının su altında keşfedilmesi zor yanları var, bu da gezegenin yüzeyindeki jeolojik haritaların biraz eksik olduğu anlamına geliyor. Zealandia'nın yüzde 95'i sular altında olduğundan, zorluk açısından oldukça iyi durumda.
Neyse ki bu durum araştırmacıları ertelemedi. 2019'da yayınlanan bir makaleye dayanarak, uluslararası bir bilim insanı ekibi, 5 milyon kilometrekarelik (1,9 milyon mil kare) kıtanın haritasını başarıyla tamamladı.
Ekip, haritalamayı ve bulguları açıklayan bir makalede, "Zelandia'nın, temelinin, tortul havzalarının ve volkanik kayalarının kıta-okyanus sınırına kadar tamamen haritalandırıldığı Dünya kıtaları arasında ilki olduğuna inanıyoruz." diye yazdı.
Önceki araştırmalar, Zealandia'nın kabuğunun diğer birçok kıtanın kabuğundan daha ince olduğunu tespit etmişti ancak bu incelme sürecine neyin sebep olduğu belirsizdi. Yeni çalışma, manyetik araştırmalar kullanarak patlama potansiyeline sahip bir nedeni ortaya çıkardı; bazalt lav kayaları, orada eskiden dev bir volkanik bölgenin bulunduğunu gösteriyordu.
Bu bölgenin 100 ila 60 milyon yıl önce, tam da Zealandia'nın Gondwana'dan ayrıldığı dönemde ateşlendiği düşünülüyor. Başyazar Nick Mortimer yaptığı açıklamada, "En az 40 milyon yıllık bu dönemde, kıta pizza hamuru gibi esneyip incelirken, çatlaklardan ve yarıklardan erimiş magma taştı" diye açıkladı.
Ortak yazar Wanda Stratford şunları ekledi:
"Şimdiye kadar, Gondwana'nın parçalanmasında magmanın rolü hafife alınmıştı. Artık bu lavların kıta çapında 250.000 km2'lik (96.500 mil kare) bir alanı kapladığını görebiliyoruz - bu da yaklaşık olarak Yeni Zelanda'nın büyüklüğü kadardır. .”
Tarihlendirme ve kimyasal analizler sayesinde haritanın tamamı, Zealandia'nın öyküsünün bir başka önemli bölümünün tam resmini de ortaya çıkardı: 4000 kilometre uzunluğundaki (yaklaşık 2.500 mil) granit omurga. Medyan Batolit olarak adlandırılan kıtalararası granit kuşağının 250-100 milyon yıl yaşında olduğu düşünülüyor.
Zelandiya'nın geleceği konusunda Mortimer'ın bazı fikirleri var. “Kıta, denizaltı kenarlarına kadar tamamen haritalandırılan ilk kıta olmasına rağmen, daha pek çok keşif devam ediyor. Kıtamızı şekillendiren büyük jeolojik olayların sadece nerede olduğu değil, ne zaman, nasıl ve neden gerçekleştiği de değil.”