DEMET İLCE / MUHABİR
NASA uzay aracı tarafından toplanan verilere göre, görünmez "küresel kutup ışıkları" son birkaç aydır Mars'ı sık sık kaplıyor. Şubat ayında eşi benzeri görülmemiş bir "aurora şapka numarası" da dahil olmak üzere, gezegen çapındaki bu ışık gösterilerindeki artış, güneşin yaklaşık 11 yıllık güneş döngüsünün zirvesi olan solar maksimum ile bağlantılıdır.
Mars auroralara yabancı değil. Gezegen sıklıkla, kırmızı dünyanın ince atmosferine nüfuz eden ve hidrojen moleküllerini harekete geçiren, auroraların Dünya'da nasıl çalıştığına benzer şekilde ışık yaymalarına neden olan, güneş enerjili parçacıklar (SEP'ler) olarak bilinen, güneşten gelen yüksek enerjili radyasyonla bombardımana tutuluyor. Bununla birlikte, gezegenimizdeki güney ve kuzey ışıklarından farklı olarak, proton auroraları olarak da bilinen Mars auroraları görünür ışık yerine ultraviyole ışık yayar, yani çıplak gözle görülemezler.
2013'ten bu yana Kızıl Gezegenin yörüngesinde dönen NASA'nın Mars Atmosferi ve Uçucu Evrim (MAVEN) uzay aracı, Mars'taki ilk proton auroralarını 2016 yılında tespit etti. MAVEN tarafından gözlemlenen auroraların çoğu belirli bölgelere lokalize edildi, ancak her biri belirli bir aralıkta. Bu görünmez ışık gösterileri ise güneşe bakan yarım kürenin tamamını kapsıyor. Bu gerçekleştiğinde araştırmacılar buna küresel aurora adını veriyor.
Son aylarda küresel auroraların ve diğer auroral etkinliklerin sayısı önemli ölçüde arttı.
Colorado Boulder Üniversitesi'nden gezegen bilimci ve MAVEN'in Görüntüleme Ultraviyole Spektrograf alet grubunun baş bilim insanı Nick Schneider, şöyle konuştu:
"Mars, son 10 yılda en büyük kutup ışığı aktivitesini yaşıyor. Yalnızca Şubat ayında, küresel auroraların üç bölümü yaşandı; daha önce hiç görmediğimiz bir 'aurora şapka numarası'."
Küresel kutup ışıkları birkaç gün sürebilir; üçlü Şubat auroraları 3-4 Şubat, 7-10 Şubat ve 15-16 Şubat'ta meydana geldi. Bu ışık gösterileri doğrudan görülemese de araştırmacılar, auroraları görselleştirmek için MAVEN verilerini kullandılar.
Mars, Dünya dışında auroralara sahip olan tek gezegen değil. göre Merkür, Jüpiter, Satürn ve Uranüs'te de benzer ışık gösterileri görüldü. Geçen yıl, bilim adamları ilk kez güneşte aurora benzeri fenomenleri de tespit ettiler.
Ancak çok az sayıda güneş sistemi auroraları, yakın zamandaki Mars auroraları gibi tüm bir gezegeni (veya yıldızı) kapsar. Kızıl Gezegen, küresel auroralara özellikle yatkındır çünkü normalde tozlu dünyayı güneş ışınımından koruyacak tam bir manyetik alana artık sahip değildir. Sonuç olarak, SEP'lerin Mars atmosferinin geri kalanına doğru akması çok daha kolay.
Uzmanlar, Mars'taki auroralardaki mevcut artışın, güneş patlamaları olarak bilinen güçlü patlamalar tarafından güneşten fırlatılan mıknatıslanmış plazma ve radyasyon bulutları olan koronal kütle püskürmelerinin (CME'ler) sonucu olduğunu düşünüyor. CME'ler, eğer güneş patlamaları gezegene doğru yönlendirilirse Mars'ı bombalayabilecek yüksek düzeyde SEP'ler içerir.
Güneş şu anda on yıldan uzun bir sürenin en yüksek oranında CME'leri tükürüyor, bu da güneş maksimumunun başlangıçta tahmin edilenden bir yıldan daha önce başlamış olabileceğini gösteriyor.
MAVEN'in Kaliforniya Üniversitesi Berkeley'deki Güneş Enerjisi Parçacık enstrüman ekibinin bir üyesi olan Rebecca Jolitz, şöyle konuştu:
"Mars şu anda her ay kabaca bir ila iki CME tarafından vuruluyor ve bu da yüklü miktarda SEP getiriyor."
Güneş fırtınalarının da auroraları tetiklemek için gezegene kafa kafaya çarpması gerekmediğini ekledi. Yeterli SEP gezegenin incecik atmosferine boşaltılırsa, anlık bir darbe bile küresel auroraları tetikleyebilir.
MAVEN ekibi, daha fazla küresel aurora görme umuduyla önümüzdeki birkaç yıl boyunca Mars'ı yakından takip edecek. Schneider, "Solar Cycle 25 henüz sona ermedi ve daha birçok CME saldırısı bekliyoruz. Bu bize güneş fırtınalarının Mars atmosferini nasıl etkilediğini araştırma şansı verecek." dedi.