Gerçek kurguya oranla basit ve sıkıcıdır. Gerçeğin, geliştirmek, ilham olmak ve davranış değişikliğine sebep olmak gibi hayırlı etkileri vardır ama reklam geliri azdır. Bu sebeple, sapık bir katilin resimleri, bir işkencenin ayrıntıları veya çıplaklık gibi konular “bağımsız”medyanın temel çelişkisidir.
Bu çelişkili ama çok karlı milyar dolarlık endüstrinin zemininde karmaşık bir sebep sonuç ilişkisi vardır. Katilin bıçağı kaçkere sapladığını, ne kadar derine sapladığını ve nasıl kestiğini niye haber yapıyorsunuz, bu haberin kime ne faydasıvar diye sorduğunuzda “çok tık alıyor”cevabı alırsınız
Çakmak gazı çekerken öldü.
Çakmak gazıyla ölen bir çocuğun haberini bu başlıkla yaparsanız haber on binlerce kez okunur ve reklamcılar bu reytingleri şirketlere raporlayarak daha az okunan haberlere oranla daha fazla para alırlar. Bu habere denk gelen çocuklar çakmak gazınınım etkisini merak ederler ve ertesi gün başka bir şehirde başka bir çocuk ölür. Bu sefer de “Çakmak gazı bir can daha aldı”diye haber yaparsınız ve reklam almaya devam edersiniz. Bu örnek, uyuşturucu, cinayet, tecavüz, çıplaklık gibi haberlerin hepsi için aynısistemde çalışır. Ne kadar iğrenç ayrıntı o kadar hit, ne kadar hit o kadar reklam, ne kadar reklam o kadar para demektir.
Suç benim mi?
Bu karmaşık sebep sonuç ilişkisinde suç yok. Bozulmaya yahut gelişmeye yönelik beraber yapılan bir yolculuk var. “Çıplaklığı göstermeseydin tıklamazdım” diyebilirsiniz, o zaman da medya size “sen tıklamasaydın ben de göstermezdim” der ve bu tartışma hiçbir yere varmaz. Ama etik tedbirlerle bir yere varılabilir. Örneğin arama motoru zannedilen ama aslında dünyanın en büyük reklam havuzu ve dağıtıcısı olan Google kendisine göre belirlediği çıplaklık sınırını aşan web sitelerine reklam göndermeme kararıalınca Türkiye’nin en çok tıklanan kurumsal haber sitelerinden bazıları Google tarafından yasaklandı. Şiddet, çıplaklık, zararlıalışkanlıklar ve nefrete teşvik gibi birçok başlığa yayın sınırı getiren Google bazı siteleri hizaya çekmeyi başardı. Kendi reklam havuzu ve birebir satışla hala para kazanmaya devam eden büyük haber kurumları çıplaklık, ayrıntılı ve kurgusal şiddet, merak uyandırıcı zararlıalışkanlık haberlerini yapmaya devam ediyorlar. Devam ediyorlar çünkü bu haberlerin reklam değeri gerçekten çok yüksek.
Utanmak
Tecavüz haberindeki gereksiz ayrıntıdan, çıplaklıktaki iğrençlikten, uyuşturucu haberlerindeki özendirici detaylardan utanıp onlardan uzak durmaya çalışan insanlar olursak medya bu konulardan zarar edeceği için kar edeceği başka şeylere yönelir. Medya zarar ettiğinde ısrar etmez. Kar ettiği sürece kendisine muhakkak bir “kavram” bulup para kazanmaya devam eder. Kamunun gücü müşteri olmasından geliyor. Bir habere tıklamadan önce “kazandıracağım bu parayı hak ediyor mu acaba” diye sormalıyız. Kamu bu soruyu sormaya başladığında medya halkın karşısında esas duruşa geçer.