Gece çalışması, faaliyetin günün yirmi dört saatinde kesintisiz sürdürülmek zorunda kalındığı; faaliyetin en azından günün gündüz bölümünü aşıp gece de devam ettiği ve bu bakımdan da günlük çalışmanın vardiya adı altında ayrı işçi grupları oluşturulması ve bir kısmı gündüz bir kısmı gece döneminde çalıştırılmak suretiyle yapıldığı işyerlerinde söz konusudur. Bu bağlamda günün yirmi dört saati kesintisiz faaliyetin gerekmediği diğer işyerleri ve işlerde zorunluluk yoksa gece çalışması yapılamaz.
Gece çalışması; İş Kanunu’na göre gece en geç 20:00’de başlayıp en erken de 06:00’da sona eren ve en çok 11 saat sürebilen bir dönem olarak tanımlanmıştır. Buradan yola çıkarak gece döneminin 20:00-06:00 saatleri arasını ifade ettiği genel olarak kabul görmüştür.
O halde işçinin 20:00-06:00 saatleri arasında yaptığı çalışma gece çalışması olarak kabul edilecektir. Eğer işçinin toplam çalışmasının yarısından çoğu 20:00-06:00 arasına denk gelmişse bu işçinin bütün çalışması gece çalışması sayılacaktır. Ancak bu husus sadece “postalar halinde çalışılan işlerde” geçerlidir.
Bir başka deyişle, işin 24 saat kesintisiz devam ettiği ve bu nedenle de vardiyalar halinde çalışılan bir iş varsa, işçinin çalışma süresinin yarısı geceye denk geldiğinde, bu çalışmanın tamamı gece çalışması kabul edilir.
GECE ÇALIŞMA SÜRESİ
İşçilerin gece yaptıkları çalışma süresi 7,5 saati aşamaz. Ancak bu kuralın istisnası vardır. Özel güvenlik, turizm ve sağlık hizmetinin yürütüldüğü işlerde görev yapan işçilerin yazılı onaylarının alınması halinde bunlara 7,5 saatin üzerinde saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Vardiya ile değişen çalışma saatleri arasında 11 saatlik kesintisiz bir ara dinlenme olmadan çalışma yaptırılamaz. Bu değişimler sırasında çalışanların sosyal hayatını engellememek ve oluşturacağı psikolojik etkilerin en aza indirilmesi amacıyla, aynı nitelikteki vardiyaların üst üste gelmemesi öngörülmüştür.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 69’uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
İşçi postalarının düzenlemesi esaslarına ilişkin yapılan düzenleme gereğince; birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir.
Her bir işçi postasının çalışma süresi, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 73. maddesinde tanımlanan gece dönemindeki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 68’inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilir.
İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu ve bu Yönetmelikteki esaslara göre verilir. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
Son Söz: Çalışanların gece çalışmasının sınırlandırılması toplum sağlığı açısından önem arz eden bir konudur. Unutmayın yaşadığımız zamanın tekrarı yok…