Gastronomi kentleri ayağa kaldırılmalı

Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli 6 Şubat 2023’de meydana gelen asrın felaketi büyük deprem, başta Gaziantep ve Hatay gibi UNESCO tarafından tescilli gastronomi kentlerini vurdu. Bu iki ilin dışında depremde zarar gören diğer Kahramanmaraş, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kilis, Şanlıurfa, Osmaniye ve Adana illerinin de aynı şekilde gastroekonomileri büyük zarar görecek gibi görünüyor. Yakından tanıdığım bu bölge, sağlıklı ve yöresel lezzetlerin membaı niteliğindeydi. Bu illerde yapılan lezzet festivallerine katılmış ve en son 3 ay kadar önce de Hatay iline gitmiştim. Bölgede gastroekonominin çok iyi gittiği izlenimim vardı. Deprem bu illerdeki olumlu havayı biraz etkileyecek gibi olsa da Allah’ın izniyle çok kısa zamanda bu büyük felaketin sonuçlarını el birliğiyle atlatacağız.

Bölge gastronomisi depremden çok etkilendi

Deprem bölgesinde gastronomi adına faaliyet gösteren bildiğim bazı işletmeler çok zarar gördü. Bunlardan biri Hatay’a en son ziyaretimde gittiğim “Hatay Sultan Sofrası” yerle bir olmuş. Malatya’da uzun yıllardır hizmet veren ve yakından tanıdığım Zeki Saygı abimizin “Hacıbaba Restoranı” her iki şubesi de yıkılmış. Yine Hatay meydanda bulunan Hatay künefe binası ve yerel lezzetlerin olduğu Uzun Çarşı da çok zarar görenler arasında. Bölgeden görüştüğüm dostlarım, daha bunlar gibi çok mekân ve yerel üreticinin zarar gördüğünü söylüyor.

Gastronomi kentlerinde depremzede olan yerel üreticilere sahip çıkma zamanı

Depremde yıkılan binaların hukuki süreçleri uzun sürebilir, ondan önce öncelikle bölge ekonomisinin canlanması ve ayağa kalkması için acil çözümler üretmeliyiz. Bu şehirlere depremden önce gelenler her şeyi yerli yerinde görüp lezzetlerinden de azami derecede istifade ederken şimdi her yerde acı, gözyaşı, sitem ve ne yapacağım belirsizliği var. Ateş düştüğü yeri yakıyor elbette ama bize de yansıyan bir tarafı mutlaka olacak. Bu illeri yeniden gastronomi açısından ayağa kaldırmalıyız. Yıllardır bu bölgede hizmet veren doğal, yöresel ve yerel üreticiler Türkiye ekonomisine ciddi katkı sunuyordu. Şimdi destek sırası bizde diye düşünüyorum. Bölgedeki birçok insan belki çok canını kaybetti ama özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşan çiftçi ve yerel üretici desteklenmeli ve işlerini tekrar kazanmalılar. Aksi halde tedarik zinciri kırılırsa bölgede üretilen yöresel ürünlerden ülke mahrum kalacak.

Bu iller gastronomiye verilen destekle ayağa kalkabilir

Deprem bölgesinde kısa zamanda yaraları sarmak elbette çok zor ancak hızlı hareket edersek bu enkazın altından çok çabuk bir şekilde kalkabiliriz diye düşünüyorum. Topyekûn milletçe bu bölgeyi yeniden kalkındırmak için harekete geçmeliyiz. Elbette ki öncelikle yaralar sarılmalı hem de hiç beklemeden ve bekletilmeden. Ama nasıl olacak diye soranlara yiğit düştüğü yerden kalkar özünden hareketle bu bölgede bir dönem ekonomik büyüklüğü çok iyi olan gastronomisi tekrar eski gücüne kavuşturulursa pekâlâ mümkün olabilir diyorum ve buna gönülden inanıyorum. Gerekirse bu konuda büyük fedakârlıklar yapılacak. TÜRSAB destekli yurtdışına yönelik deprem bölgesinin genelini de kapsayan çok özel gastronomi turları yapılarak bölgenin gastronomi turizmine ağırlık verilerek canlandırılacak vs.

“Hatay’da kültür, gastronomi ve turizm ağırlıklı yeni bir hikâye yazacağız”

Özellikle Hatay’ın deprem nedeniyle gastronomi, kültürel, arkeolojik ve mimari anlamdaki zenginlikleri de etkilendi. Zarar gören bu kültür varlıklarında incelemelerde bulunan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, “Özel şahıslara ait yapılarla ilgili de depremle ilgili olarak yönetmeliğimizde düzenlemeye gideceğiz. Onlara hem maddi hem teknik destek sağlayacağız. Hatay ve Antakya için bir kültür rotası oluşturacağız. Tescilli yapıları tamamen ayağa kaldıracağız. Burada kültür, gastronomi ve turizm ağırlıklı yeni bir hikâye yazmamız gerekiyor" diye konuştu. Bence depremden zarar gören tüm illeri de kapsayacak şekilde uzun vadeli şehir planlaması yapılarak ve deprem yönetmeliğine uygun projelendirilip yıkılan tarihi binalar ve köklü gastronomi kuruluşları aslına uygun yeniden inşa edilmeli.

Gastronomi depremde çok önemli bir rol oynadı

Bölgeye gidenden, destek verenden, dağıtandan, kurtarma çalışmalarına katılandan ve bu felakette bir nebze de olsa katkısı bulunandan Allah Razı olsun. Binlerce şef yemekleri pişirmek için bölgeye akın etti ve gitmeye de devam ediyor. Deprem dolayısıyla gastronomiyi doğru anlamaya başladık gibi. Mutfak sanatları ile ayrım yapılmasının doğruluğunu, sektörün bilim ve halkla birlikte hareket etmesi gerektiğini kavradık. Yani gastronomi sadece muhteşem bir tabak çıkarma gayreti değilmiş. Yeri gelmişken bölgede çadırlardan ve bilhassa konteynerlerden oluşan gastronomi köyleri yapılmalı diye düşünüyorum. Konuyla ilgili de 2022 yılı Haziran ayında Samandağ Belediyesinin ortaklığı ile Samandağ Kadın Girişimi ve Üretim Kooperatifi tarafından kurulan Gastronomi Köyü de bu anlamda depremzede köylüsüne tahsis edilmeli.

Gastronomi öğrencilerinden depremzedeler için örnek proje

İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ) Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü'nün 25 öğrencisi, depremden etkilenen Hatay'a gönderilmek üzere raf ömrü uzun, tok tutan ve besleyici değeri yüksek ürünler hazırladı. Üniversiteli gençlerin yaptığı ekşi mayalı, çavdarlı, nohut unlu ve yulaf ezmeli gıda ürünleri paketlenip depremzedelere ulaştırıldı. Eğitmen şefler Erinç Mert Çelik ve Aypar Satı'nın yönlendirmesiyle çalışmalarını tamamlayan gençler; ürünleri hazırlarken ekşi maya, fındık, kuru üzüm, zeytinyağı ve pekmez gibi malzemeler kullandıklarını belirttiler. İEÜ Uygulamalı Yönetim Bilimleri Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Nazan Turhan da elinden geldiği kadar herkesin, az ya da çok demeden depremden etkilenen vatandaşlara yardım etmesi gerektiğini ifade ederek öğrencilerin de bu maksatla mutfağa girdiğini söyledi.

Birçok şehirde büyük bütçelerle yapılan festivallere, orta ve yüksek derecede verilen gastronomi eğitimlerine rağmen bir ‘Gastronomik Afet Planı’nın olmadığını ne yazık ki bu deprem sayesinde öğrendik. Ayrıca hepimiz çok acı bir şekilde öğrendik ki gastronomi, afetler için çok değerlidir.

Destek için deprem bölgesinden toplayabildiğim instagram hesabı olan işletmeler

@aadogallezzetleri

@abamorsadeyag

@albayrak_balcilik

@antep_gurmesi

@anteplininelinden

@antiofarm

@arifsekerleme

@atadanurunler_burhanaltun

@babaminbahcesi

@bahcemdenincir

@barakgurme

@beyazbaharat

@binbiryorem

@celepogullari

@ciftcideneve

@dafnelinatura

@dalgackunefe

@devamhatay

@dibbesnatural

@dogalurunler_kahramanmaras

@elitmantarvedogalgida

@elosegarden

@gazi_sofra_antep

@gaziantepsenkayagida

@gurmemarket

@gurmezar

@hatay.natural

@hatay_sultan_sofrasi

@hatay_yoresel_urunlerim

@hatayagiztadi

@hatayakdenizsepeti

@hatayarsuzyoreselurunler

@hataydagzeytini

@hataygurmetr

@hatayguru

@hataykoyumden

@hataykoyzeytini

@hataysandikici

@hataysofracom

@hataytadinda

@hatayyoreselcom

@hatayyoresellzetlerr

@hatayyoreselorganik

@hatayyoresii

@hazekkooperatifi

@hevselbahcesi

@isteciftlik

@karaca_yoresel_urunler

@kayisi_bahcem

@koylumhatayurunleri

@marlezzet

@meha_evyapimi.hatay

@mericciftligi

@nefissoantepusulu

@neselimutfakhatay

@nut.hunter

@organikbakal

@organikgidamarketi

@ova.antakya

@oymakli_

@pales_sut_urunleri

@parlaranadolugurme

@petekbakkaliye

@rustagida

@sehri_maras_tarhanalari

@senkoyluler

@sifaana_fermenteatolye

@sirazyoresel

@sukranbahcesi

@teofarmantakya

@turunc_gida

@vakiflikadinlarkolu

@victoria_hatay_yoresel

@victoriapastanesi

@yardimselcukgida

@yildirimkayisi

@yoremantakya

@yoresindendogalal

@zeytinhangaziantep