Uzay ve gökbilimin başkenti “Semerkant”

Semerkant, Özbekistan'ın doğusunda yer alan tarihi bir kenttir. Adı Soğdca taş kale- taş şehir anlamına gelen Semerkant, Orta Asya ve Türk tarihin en önemli kentlerinden biri olma özelliği taşımaktadır. Kentin sokaklarında bir gezintiye çıktığınızda karşınıza çıkan yapılarda bunu rahatlıkla anlamak mümkün.

Milattan önce sekizinci yüzyılda kurulan Semerkant, zaman içinde bölgenin en önemli kenti haline gelmeye başladı. Orta Asya'daki en eski kentlerden biri olan Semerkant, İpek Yolu üzerinde Çin-Akdeniz hattında yer alır. Dolayısıyla da tarih boyunca hem ticaret hem de kültür alışverişi konusunda olukça zengin bir kimliğe sahip oldu.

Büyük İskender'in Hint Seferi sırasında ele geçirdiği ve o dönemde Grekler tarafından Marakanda olarak anılan Semerkant, sonrasında Persler ve Türkler tarafından yönetildi. Kentin kültürel dokusunda tüm kültürlerin izlerine rastlamak mümkün. 13. yüzyılda Moğol istilasına uğrayan Semerkant, bu dönemde büyük bir yıkıma uğradı. Moğollar tarafından yerle bir edilen Semerkant, nüfusunun çok büyük bir bölümünü katliamlar sonucu kaybetti.

Moğol istilasının ardından bölgede egemenlik kuran Timur'un merkezi haline gelen Semerkant, altın çağını bu dönemde yaşadı. 14. yüzyılda dünyanın en önemli bilim ve sanat merkezlerinden biri haline gelen Semerkant, yeniliklerin merkezi oldu. 2001 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesai'ne dahil olan Semerkant'taki anıtsal yapıların büyük bir bölümü Timur döneminde inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır.

14. yüzyılda bölgeyi ziyaret eden ünlü gezgin İbn Battuta'nın "dünyanın en güzel kentlerinden biri" olarak tanımladığı Semerkant'ta inşa edilen anıtsal yapılar o dönemin koşulları içinde hayranlık uyandıran mimari ve sanatsal bir bilginin ürünüdür. 15. yüzyılda Semerkant'ta Uluğ Bey tarafından kurulan gözlemevi ile uzay araştırmaları yapılmıştı. Bu yönüyle dünyanın en önemli merkezlerinden biri haline gelen Semerkant'taki bu faaliyetler kentin bilimde ne denli ileri bir nokta olduğunu göstermekte.

Emir Timur'un vefatından sonra görkemini yavaş yavaş kaybetmeye başlayan Semerkant 16. yüzyılda Özbek boylarının hakimiyeti girdi. Bu dönemde de bir yönetim merkezi olan Semerkant, önemini korusa da Timur dönemindeki gibi görkemli yapılarla donatılmamıştı. 19. yüzyıla gelindiğinde Rus Çarlığının kontrolüne giren Semerkant'ta bu dönemde de bölgenin yönetim merkezi olma özelliğini korumaya devam etti.