Sağlık Bakanlığı'ndan 80 kelimelik koronavirüs sözlüğü

<p>Sağlık Bakanlığının Kovid-19'la ilgili bilgilendirmelerinin yer aldığı web sayfasında yer alan <span class="highlight">sözlük</span>te, "filyasyon", "antikor", "izolasyon", "asemptomatik kişi", "entübasyon" gibi, salgınla ilgili sık kullanılan 80 kelime ve bunların anlamı yer aldı. Kovid-19, <span class="highlight">sözlük</span>te "İlk olarak Çin'in Vuhan şehrinde 2019 yılı Aralık ayının sonlarında ortaya çıkan, bulaştığı kişilerde ateş, öksürük, nefes darlığı gibi belirtilere neden olan hastalık." olarak tanımlandı.</p>

<p><span class="highlight">Sözlük</span>te yer alan diğer terimlerden bazıları ve anlamları şöyle:</p> <p><strong>Antijen:</strong> Vücuda girdiğinde veya aşılama yoluyla verildiğinde bağışıklık reaksiyonlarının başlamasına sebep olan molekül.</p> <p><strong>Antikor:</strong> Kişinin vücuduna giren antijene yanıt olarak bağışıklık sistemi tarafından üretilen madde. İmmünglobulin olarak da adlandırılır.</p> <p><strong>Asemptomatik kişi:</strong> Hasta olduğu halde o hastalığın belirtilerini göstermeyen kişi.</p>

<p><strong>Bağışıklık:</strong> Belirli bir hastalık etkenine karşı vücudun direnci; immünite. Enfeksiyonlara karşı direnç sağlayan molekül, hücre ve dokular topluluğuna 'bağışıklık sistemi' denir.</p> <p><strong>Birincil vaka:</strong> Bir hastalığın toplumda yayılmasına yol açan ilk vaka. İndeks vaka da denir. İlk vakaya yol açan kişiyle temas eden veya ilişkili olup hastalananlar ikincil vaka olarak adlandırılır.</p>

<p><strong>Cov/Coronavirüs/Koronavirüs:</strong> Tek zincirli RNA'ya sahip, zarflı, yüzeyinde protein çıkıntıları olan büyük virüs ailesi.</p> <p><strong>Covid/Kovid-19:</strong> İlk olarak Çin'in Vuhan şehrinde 2019 yılı Aralık ayının sonlarında ortaya çıkan, bulaştığı kişilerde ateş, öksürük, nefes darlığı gibi belirtilere neden olan hastalık; Yeni Koronavirüs Hastalığı.</p> <p><strong>Damlacık Yoluyla Bulaşma:</strong> Öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında ortaya çıkan ve patojen etken taşıyan vücut sıvılarının (damlacık) hasta kişiden etrafta bulunan başka kişiye/kişilere ulaşması.</p>

<p><strong>Ekstübe etmek:</strong> Solunum yetmezliği durumunda özel cihazlarla solunum desteği sağlamak için nefes borusuna takılan tüpü (yapay solunum borusunu) çıkarma işlemi. Entübasyon işlemini sonlandırma.</p> <p><strong>Endemi:</strong> Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumu.</p> <p><strong>Enfekte kişi:</strong> Enfeksiyon etkenini vücudunda bulunduran kişi.</p> <p><strong>Entübasyon:</strong> Solunum yetmezliği durumunda özel cihazlarla solunum desteği sağlamak için nefes borusuna tüp (yapay solunum borusu) takma işlemi.</p>

<p><strong>Fizik mesafe/Sosyal mesafe:</strong> Damlacık yoluyla bulaşan enfeksiyona yakalanmamak veya enfeksiyon bulaştırmamak için iki kişinin arasında bulunması gereken en az 1,5 metrelik mesafe.</p> <p><strong>İmmün:</strong> Bağışık</p> <p><strong>İzolasyon:</strong> Bir hastalığın yayılmasını önlemek için hasta insanların sağlıklı insanlardan ayrı bir yerde tutulması; tecrit.</p>

<p><strong>Karantina:</strong> Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu bir yer veya bölgeden gelen kişi, gemi, mal veya hayvanların geçici olarak bir yerde tutulup gözlemlenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemi.</p> <p><strong>Mortalite:</strong> Ölüm; ölümlülük. Çoğunlukla tek kişi değil, topluluk için kullanılır.</p> <p><strong>Mutasyon:</strong> Bir organizmanın veya virüsün genetik materyalinde meydana gelen kalıcı değişiklik. </p>

<p><strong>Pandemi:</strong> Bir hastalığın veya enfeksiyon etkeninin ülkelerde, kıtalarda, hatta tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılım göstermesi.</p> <p><strong>PCR:</strong> Dizilimi belli olan DNA veya RNA bölümlerinin çoğaltılması; polimeraz zincir reaksiyonu.</p> <p><strong>Pik/Zirve/Doruk</strong>: Salgın sürecinde günlük vaka sayısının en yüksek değere ulaştığı nokta/gün. Sadece vaka sayısı için değil diğer parametreler için de kullanılabilir.</p> <p><strong>Pnömoni:</strong> Akciğer dokusunun iltihabı; zatürre. </p> <p><strong>R0 Değeri:</strong> Ek vakadan kaynaklanan yeni vakaların sayısı; hastalığın bulaşma katsayısı.</p>

<p><strong>Saha İncelemesi/Filyasyon:</strong> Bulaşıcı bir hastalık varlığında, hastalığı taşıyan kişinin temas ettiği herkesin o hastalık açısından taranması.</p> <p><strong>Semptom:</strong> Vücuttaki olağan dışı bir hal veya hastalığı yansıtan, hasta için belirgin olan durum; belirti. </p> <p><strong>Süper Bulaştırıcı/Süper Yayıcı/ Süper Taşıyıcı:</strong> Bir bulaşıcı hastalık etkenini duyarlı kişilere beklenenden çok daha fazla bulaştıran enfekte kişi.</p>

<p><strong>Ventilatör:</strong> Solunum sıkıntısı çeken hastalarda kullanılan, kişinin nefes alıp vermesini yapay olarak gerçekleştiren cihaz. </p> <p><strong>Zoonoz:</strong> Hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara doğal koşullar altında bulaşabilen hastalık.</p>