DEMET İLCE / MUHABİR
Eski Mısırlılar cömert ve karmaşık mezarlarıyla tanınırlar. Arkeologlar yüzyıllar boyunca bu bin yıllık mezarlarda çeşitli mezar eşyaları ve süslemeler buldular. Burada Mısır mezarlarında ortaya çıkmaya devam eden, ölen kişinin öbür dünyada işine yaraması amaçlanan şabti heykelcikleri ve ölülerin gerçekçi resimlerini sunan mumya portreleri de dahil olmak üzere 13 mezar eşyası var…
"Ölüler Kitabı"nın kopyaları
"Ölüler Kitabı", eski Mısırlıların bazen ölenlerle birlikte gömdükleri bir dizi metne verilen günümüz adıdır. Bu metinlere "Günden Ortaya Çıkma Kitabı" adını verdiler ve bu metinler, ölülerin öbür dünyada yol bulmasına yardımcı olmayı amaçlıyordu. Farklı metinlerdeki içerik değişiklik gösteriyordu ancak genellikle eski Mısırlıların öbür dünyada karşılaşılabileceğine inandıkları şeyleri anlatıyorlardı; örneğin bir kişinin yaptıklarının tanrıça Maat'ın tüyüyle tartıldığı kalbin tartılması töreni gibi.
Lahitler
Eski Mısırlılar bazen resimlerle süslenmiş lahitlere gömülüyorlardı. Bazen bu gösterişli tabutlarda ölen kişinin adının yazılı olduğu ve onlar için duaların yazılı olduğu hiyeroglifler bulunur. Tıpkı modern yuvalama bebekleri gibi, lahitler de mumyalanmış gövde ortada olacak şekilde birbirinin içine yerleştirilmiş birden fazla lahit içerebilir.
Bireyin zenginliğine bağlı olarak lahitler pahalı malzemelerden yapılabilir. Örneğin Tutankhamun'un lahitleri büyük miktarda altından yapılmıştır.
Mumya portreleri
Mumya portreleri ölen kişinin canlı görüntülerini gösterir. Ahşap paneller üzerine boyanmış örnekler MS 1. yüzyılın ortaları ile 3. yüzyılın ortaları arasında yaratılırken, kefenler üzerine boyanmış örnekler dördüncü yüzyıla kadar yaratılmaya devam etti.
Bu portreler ölen kişinin mumyalanmış kalıntılarına yapıştırıldı. Ashmolean'ın fahri küratörü ve eski eserlerin koruyucusu olan Susan Walker, mumya portrelerinin kullanımının özellikle Fayum şehrinde popüler olduğunu, ancak örneklerinin Mısır'ın başka yerlerinde de bulunduğunu söyledi.
Şabti figürinleri
Şabti (ushabti olarak da bilinir) heykelcikleri, ölen kişinin öbür dünyada çalışması için tasarlanmıştı. Mezara bağlı olarak bir kişi yüzlerce şabti ile birlikte defnedilebilir. Basit bir şabti seramikten yapılabilirken daha ayrıntılı şabtiler altınla yaldızlanabilirdi.
Eski Mısır Arkeolojisi ve Miras Fonu Peter Lacovara kitabında, "Figürler tipik olarak onları öbür dünyada sihirli bir şekilde canlandıracak bir büyüyle yazılmıştı ve ellerinde aletlerle ve omuzlarına asılmış bir sepetle, ölen kişinin öbür dünyada yapması gereken her türlü görevi yapmaya hazır şekilde tasvir ediliyordu." İfadelerini yazdı.
Kanopik kavanozlar
Kanopik kavanozlar, mumyalama işlemi sırasında ölen kişinin çıkarılan bazı organlarını barındırıyordu. New York City'deki Metropolitan Sanat Müzesi'ne göre akciğerler, karaciğer, bağırsaklar ve mide gibi her organın kendi kavanozu vardı.
Eski Mısırlılar her organın şahin başlı tanrı Horus'un dört oğlundan biri tarafından korunduğunu düşünüyorlardı. Müze, akciğerlerin Hapy tarafından, karaciğerin Imsety tarafından, midenin Duamutef tarafından ve bağırsakların da Qebehsenuef tarafından korunduğunu belirtiyor. Kavanozlar bazen kanopik bir sandığa yerleştirildi. Ünlü bir örnek, dört kavanozun kaymaktaşı bir sandığa yerleştirildiği Tutankhamun'un mezarındandır.
Golden Tongues
Türkçe’ye altın diller olarak çevrilen golden tongues, bazen Greko-Romen döneminde (MÖ 332'den MS 395'e kadar) Mısır mumyalarıyla birlikte gömülmüştü. Mısırlılar, öbür dünyada tanrılarla konuşabilmek için altın dilleri mumyalara yerleştirmiş olabilirler. Ayrıca eski Mısırlılar tanrıların etlerinin altından yapıldığına inanıyorlardı.
Duvar boyamaları
Duvar resimleri bazen varlıklı eski Mısırlıların mezarlarını süslüyordu. Sanatçılar, ölen kişinin portreleri, tanrıların tasvirleri, ölen kişinin tanrılara saygı duyduğu görüntüler ve ölen kişinin yasını tutan insanların resimleri de dahil olmak üzere çeşitli motifler çizdiler.
Mezarlardaki sanat eserleri bazen Mısır'daki günlük yaşamın yanı sıra bitkiler, hayvanlar ve yaban hayatının resimlerini de gösteriyordu. Güreş ve dans gibi atletik etkinliklerin resimlerini bile içerebilirler. Hiyeroglifler bazen duvar resimlerinin yanına çizilerek mezara kimlerin gömüldüğü ve hayattayken neler yaptıkları hakkında bilgi veriliyordu.
Skarabe
Skarabe şeklindeki muskalar bazen eski Mısır'da ölen kişiyle birlikte gömülürdü. Mount St. Joseph Üniversitesi'nden fahri biyoloji profesörü olan Gene Kritsky, "Mısırlılar, kutsal skarabenin, tıpkı skarabenin kumda bir gübre topunu hareket ettirmesi gibi, güneşi gökyüzünde hareket ettiren şey olduğuna inanılıyordu."
Kritsky, "Böceğin bacaklarını gösteren alt tarafa küçük cenaze muskaları oyulmuştu. Bazıları o kadar doğru bir şekilde oyulmuştu ki, türlerinin tanımlanması mümkün oldu. Bu skarabe mumyanın bezine dikildi ve ölenler için koruma görevi gördü" dedi ve Mısır'da binlerce skarabenin bulunduğunu ekledi.
Heykeller
Eski Mısırlılar bazen mezarlara heykeller yerleştirirlerdi. Bazı durumlarda bu heykeller tanrıları tasvir ediyordu. Örneğin, Ocak 2024'te arkeologlar, Sakkara'da yaklaşık 2000 yıl öncesine ait bir mezarın içinde, sessizlikle ilişkilendirilen çocuksu bir Yunan tanrısı olan Harpokrates'i tasvir eden bir heykel bulduklarını duyurdular. Ölen kişinin dini bağlılığını göstermek için yerleştirilmiş olabilirler.
Diğer zamanlarda heykeller ölenleri ve ailelerini gösteriyordu. Mesela Nisan 2023'te arkeologlar Saqqara'da Panehsy adında bir adama ait 3.300 yıllık bir mezar bulduklarını duyurdular. İçeride Panehsy ve ailesinin kabartma şeklinde oyulmuş bir heykeli bulundu.
Takı
Eski Mısır'da ölen kişiyle birlikte kolyeler, yüzükler ve broşlar da dahil olmak üzere çok çeşitli mücevherler gömüldü. Birey ne kadar zenginse mücevherler de o kadar özenli olur.
Örneğin, Tutankhamun'un mezarı, bazen bir kişinin göğsünün yakınına yerleştirilen bir tür mücevher olan ayrıntılı pektoraller de dahil olmak üzere büyük miktarda mücevher içeriyordu. Metropolitan Sanat Müzesi'nde kıdemli araştırma uzmanı olan Susan Allen, " Tutankhamun'un Mezarı " adlı kitabında, erkek kralın mezarındaki göğüs kafeslerinden ikisinin tasarımının çok ayrıntılı olduğunu ve kanatlı skarabeleri, haşhaş çiçekleri ve ay hilallerinin tasvirlerini içerdiğini yazdı.
Hayvan mumyaları
Bazen mezarlara hayvan mumyaları da dahil ediliyordu. Kahire'deki Amerikan Üniversitesi Mısır Bilimi doçenti Lisa Sabbahy, "Eski Mısır'a İlişkin Her Şey: Eski Mısır Dünyasının Ansiklopedisi " (Greenwood) adlı kitabında, bunların, sahipleriyle birlikte öbür yaşam için gömülen sevilen evcil hayvanlar olabileceğini yazdı.
Sabbahy, bazen inek, ördek ve kaz gibi hayvan kalıntılarının "pişirilmeye hazır hale getirilecek şekilde hazırlandığını" ve ardından mumyalandığını yazdı. Bu kalıntıların mezar sahibinin ve muhtemelen evcil hayvanlarının öbür dünyada yemesi için olacağını belirtti.
Mumya maskeleri
Ölenler bazen yüzlerinde mumya maskeleriyle gömülüyordu. Boston Güzel Sanatlar Müzesi'ne göre maskeler "merhumun idealize edilmiş görüntülerini" gösteriyor. Alçıdan, kartonajdan (kağıt hamurundan yapılmış bir malzeme), ketenden ve nadir durumlarda değerli metallerden yapılmış olabilirler. 2018 yılında Saqqara kazı alanında çalışan arkeologlar altın yaldızlı gümüş bir mumya maskesi keşfettiler. Gökyüzü tanrıçası Mut'a hizmet eden bir rahibe aitti.
Tekne modelleri
Arkeologlar ayrıca eski Mısır mezarlarında teknelerin ahşap modellerini de buldular. Boston Güzel Sanatlar Müzesi'ne göre, yaklaşık 4.000 yıl önce yaşayan ve Deir el-Bersha bölgesindeki mezarına 55 model tekneyle birlikte gömülen bir vali olan Djehutynakht'ın mezarında dikkate değer bir örnek var. Bunlara asker veya yük taşımacılığına yönelik tekneler ile avcılık ve balıkçılık amaçlı tekneler dahildir. Teknelerden birinin Djehutynakht'ın mumyası olduğu anlaşılan bir şeyi taşıdığı görülüyor.