Kenevirin yaklaşık on bin yıldır yetiştirildiği ve tarih boyunca bitkisel ham madde kaynağı olarak dünyanın birçok yerinde kullanıldığı tahmin ediliyor. Tarihî kaynaklarda Çin, Mısır, Hindistan, Amerika ve Orta Doğu gibi bölgelerde, farklı amaçlarla kullanıldığına dair bilgilere rastlanılmaktadır. Kenevirin tarihte ilk kullanımının kesin olmamakla birlikte, arkeologların yaptığı araştırmalar ışığında MÖ 5000’lere dayandığı görülüyor. Çin'de yapılan kazılarda, MÖ 5000 tarihlerinde kenevir liflerinden yapılmış kumaşlar ve Mısır'da yapılan kazılarda ise MÖ 2800'lerde kenevir liflerinden yapılmış papirüsler bulunmuştur.
Kenevir liflerinin muhtemelen ilk kullanımı kumaş yapımı içindi. Bu bitkinin liflerinden yapılan kumaşların, uzmanlara göre pamuktan daha güçlü, daha dayanıklı ve daha az su emdiği biliniyor. Bu nedenle kenevir kumaşları giyim, ev tekstili ve endüstriyel uygulamalar için ideal bir malzeme olarak düşünülmüş.
Kenevir tohumlarının ise ilk kullanımı muhtemelen besin kaynağı şeklinde olmuştur. Kenevir tohumları, yüksek oranda protein ve yağ içerdiğinden insan beslenmesinde de önemli bir rol oynamaktadır.
Endüstriyel hâlinin algısı olumlu
İçinde bulunan keyif verici madde THC (tetrahidrokanabinol) nedeniyle uzun yıllar boyunca kenevirin ülkemizde müspet kullanımı pek mümkün olmamıştır. Ancak 2019 yılında Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın kenevirle ilgili olumlu açıklamaları ve daha önce 2016 yılında da 20 ilde belirli şartlar muvacehesinde bu bitkinin ekimine izin verilmesi, Türkiye’de kenevirin gelişmesinin önünü açmıştır. Bu gelişmenin ardından Tarım ve Orman Bakanlığı, TÜBİTAK, Samsun 19 Mayıs Üniversitesinden Prof. Dr. Selim Aytaç, Iğdır Üniversitesinden Prof Dr. İbrahim Demirtaş hocaların desteğiyle de THC oranı çok düşük “vezir” ve “narlı” adıyla iki adet kenevir tohumu geliştirilmiş ve bu durum kenevir ekimine bir ivme kazandırmıştır.
“Keneviro” ürünü Türk tarımına geri kazandırıyor
Ülkemizin önde gelen tekstil ve triko markalarından ve bin 800 kişiye istihdam sağlayan UOB Grup bu gelişmelerden sonra kenevir üretimine odaklandı. Şirketin sahibi olan Uğur Balkuv ve oğlu Orhun Balkuv, büyük bir cesaretle binlerce yıllık bir bitki olan kenevire endüstriyel formatıyla büyük bir yatırım yaparak “Keneviro” firmasını hayata geçiriyor. Keneviro, 30 milyon dolar yatırım yapılarak Samsun Havza OSB'de kurulan kenevir işleme fabrikasıyla, tohumdan nihai ürüne kadar üretim zincirini kurmaya hazırlanıyor. Fabrika ham ve boyalı elyaf üretimi, boyalı ve ham iplik üretimi, kıtık üretimi, kıtıktan yüzde 100 doğal kedi kumu ve hayvan altlığı üretimi yapacak.
Hasat ve bilgilendirme toplantısı
Şahsen benim de çok merak ettiğim kenevir konusunda geçtiğimiz günlerde, gazeteci dostlarımızla birlikte Tülay Alpaslan ve Ekrem Uca'nın daveti üzerine Uğur Balkuv ‘un misafiri olarak Samsun'daydık. Balkuv ailesinin kurduğu ‘Keneviro Tarım’ın Amasya'nın Suluova ilçesinde kenevir ekimi yapan çiftçilerle birlikte düzenlediği kenevir hasadı bilgilendirme toplantısına katıldık. Türkiye’nin ilk yüzde 100 yerli ‘Tohum Kenevir Hasadı’ toplantısında, Keneviro Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Balkuv, şirketin kuruluş hikâyesini, yatırım planlarını, kenevirin üretimi ve sanayide kullanımına dair açıklamalarda bulundu. Burada bizim nezaretimizde kenevir bitkileri, çok özellikli makineler tarafından biçildi, balyalar hâline getirildi. Hasadın ardından, Samsun Havza Organize Sanayi Bölgesi'nde 30 bin metrekarenin üstünde kapalı alanı bulunan fabrikayı gezdik. Toplanan kenevir, 2024 yılı ocak ayında tam kapasite faaliyete geçecek olan fabrikada işlenecek.
Lezzetlerle dolu Samsun gezisi
Samsun'da konakladığımız Hilas Otel de dâhil olmak üzere gezi boyunca birçok mekânda yöresel lezzetlerden tattık. Otelde yöreye özgü kaymak ve menemenli kahvaltı, Havza'da 1453 Osmanlı Sofrası restoranında kaz tiridi, Adem Usta Pide Lahmacun lokantasında pide ve fabrikada yediğimiz kuzu çevirme çok lezzetliydi. Yine fabrikada akademisyen hocalardan kenevirin detaylarını dinledik. Kenevirin tekstil, inşaat, gıda, kozmetik, tıp ve otomotiv gibi pek çok sektörde kullanılabilen çok yönlü bir bitki olduğunu ve Türkiye'de yeniden yaygınlaşması için önemli bir potansiyele sahip olduğunu öğrendik. Uğur Balkuv, eşi Nadia ve oğulları Orhun ve Uğur başta olmak üzere gezide tüm emeği geçenleri kutluyorum.
Küresel oyuncu olma yolunda önemli adım
‘Keneviro Tarım'ın bu girişimi, Türkiye'de kenevir tarımının yeniden canlanmasına ve endüstriyel kenevirin öneminin artmasına ciddi katkı sağlayacaktır. Kenevir, insanlığın binlerce yıldır kullandığı çok yönlü bir bitki. Son yıllarda kenevirin çevre dostu ve sürdürülebilir özellikleriyle birlikte değeri giderek artıyor. Keneviro Tarım'ın faaliyetleri, Türkiye'nin kenevir endüstrisinde küresel bir oyuncu olması yolunda önemli bir adım olacaktır. Diğer yandan endüstriyel kenevirin yaygınlaşması Türkiye'de geleneksel tarımın daha da canlanmasına imkân verecektir. Kenevir, çok yönlü kullanım alanlarının yanı sıra, çevre dostu bir bitki olmasıyla da öne çıkıyor. Hızlı büyüyen bir bitki olan kenevir, toprağın verimliliğini artırarak erozyonu önlüyor ve su kullanımını azaltıyor. Ayrıca kenevirden elde edilen ürünler çevresel kirliliği önlemeye de yardımcı oluyor.
“Bu yatırım millî bir proje”
Keneviro Tarım, Amasya, Samsun ve Kastamonu’da başlattığı endüstriyel kenevir tarım yatırımını büyütme hazırlığında. Keneviro Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Balkuv, endüstriyel kenevirin ithalattan bağımsız, yani sıfır ithalatla tamamen yüzde 100 ihracat yapma potansiyeli sunduğunu söylüyor ve “Bu yatırım millî bir projedir” diye ekliyor. Ülkemizde kenevir tarımı, 1920'lerde yasaklanmıştı ancak son yıllarda kenevirin çevre dostu ve çok yönlü kullanım özelliklerinin ortaya çıkmasıyla birlikte, kenevir tarımı yeniden gündeme geldi. Endüstriyel kenevirin tekstil, inşaat, gıda, kozmetik, tıp ve otomotiv gibi pek çok sektörde geniş kullanım alanları, Türkiye'nin ithalatını azaltıp ihracat potansiyelini de artırıyor.
Hedef 20 milyon dolar ciro
Dünyada 2016 yılında yeniden gündeme gelen endüstriyel keneviri şirketin gündemine Uğur Balkuv’un oğlu Orhun Balkuv ABD’de okurken taşımış. Keneviro Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Balkuv, yatırım süreçleri ile ilgili olarak “İlk denememizi 2020 yılında Sakarya’da yaptık. 2021 yılında Türkiye’de kenevir tarımının yasal olduğu illeri gezerek incelemeler yaptıktan sonra doğru ilin Samsun olduğuna karar verip Havza OSB’de yatırım kararı aldık. 2022 yılının başında ise Keneviro’yu kurduk. Mart 2022’de 19 Mayıs Üniversitesi’nde ıslah çalışması tamamlanan yerli sertifikalı tohum Narlı’nın ihalesini kazandık. Narlı’nın 10 yıllık üretim ve satış haklarını aldıktan sonra ilk yıl verilen Narlı anaç tohumları ve yerel Narlısaray tohumundan sözleşmeli tarım modeli ile 700 dekar ekim yaptık. 2023 yılında ise Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün geliştirmiş olduğu sertifikalı Yılmaz tohumunun ihale ile 10 yıllık üretim ve satış haklarını da aldık. 2023’te de sözleşmeli tarım modeli ile 301 çiftçimizle 5 bin 200 dekar alana kenevir ektik.” dedi.