Dünya Elektronik Atık Günü her yıl 14 Ekim'de kutlanıyor. Bu gün kapsamında büyük bir ekonomik değer oluşturan elektronik atıkların geri dönüşümü ve doğru şekilde ekonomiye kazandırılması konularında farkındalığın oluşturulması amaçlanıyor.
Kullanım ömrünü tamamlayan, elektrikle çalışan veya elektronik devre içeren tüm cihazlar, "e-atık" olarak tanımlanıyor. Bu atıkların uygun tesislerde geri dönüştürülmesi ekonomiye önemli katkılar sağlıyor.
"Dünya genelinde e-atıklar 57 milyar dolarlık bir ekonomik değer oluşturuyor"
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Işık, dünya genelinde her yıl yaklaşık 55 milyon ton elektronik atık üretildiğini ve bunun kişi başına 7,3 kilogramlık atık miktarını ifade ettiğini söyledi.
Işık, bu rakamın dijitalleşme ve artan teknolojik hadiseler nedeniyle her geçen yıl yükseldiğini dile getirerek, Türkiye'de yıllık elektronik atık üretiminin yaklaşık 800 bin ton olduğunu belirtti.
Çöpe giden e-atık miktarının fazla, bunların geri dönüşüm oranın ise düşük olduğuna dikkati çeken Işık, bu atıkların kayıtlı geri dönüşüm sistemlerinde ve yüksek dönüşüm oranlarıyla ekonomiye kazandırılması gerektiğinin altını çizdi.
Işık, bu atıkların ekonomik değerinin, içerdikleri nadir metaller, plastikler ve diğer geri dönüştürülebilir malzemeler açısından yüksek olduğunu belirtti.
Dünya çapında e-atıkların 57 milyar dolarlık bir ekonomik değer oluşturduğunu dile getiren Işık, "Türkiye'de ise e-atıkların ekonomik değerinin 1 milyar doları geçtiği düşünülüyor. Geri dönüştürülmeyen her bir ton atık, aslında geri kazanılabilir önemli kaynakların israfına yol açıyor. Bu atıklar ihtiva ettikleri metal, plastik, bakır, altın, gümüş gibi değerli madenlerin geri dönüşüme kazandırılmasıyla ham madde ithalatına bağımlılığı azaltır ve sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı kolaylaştırır" diye konuştu.
Işık, elektronik atıklardan geri kazanılan bakır, gümüş gibi metallerin özellikle teknoloji ve sanayi sektörlerinde kritik ham maddeler olduğuna işaret ederek, etkin bir geri dönüşümle bu ham maddelerin yerli üretime kazandırılarak döviz tasarrufu sağlanabileceğini söyledi.
"Dünyada e-atıkların sadece yüzde 20'si geri dönüştürülebilir"
Dünya genelinde elektronik atıkların sadece yüzde 20'sinin, Türkiye'de ise yaklaşık yüzde 10'unun geri dönüştürülebildiğini ifade eden Işık, dönüşümü sağlananların özellikle teknoloji, otomotiv, inşaat, mücevherat ve yenilenebilir enerji sektörlerinde kullanılabildiğini belirtti.
Işık, e-atıkların geri dönüşümüyle büyük bir ekonomik değer yaratıldığına da dikkati çekerek, "Geri dönüşüm yapılmadığında 2,5 milyon ton alüminyum ve 16,3 milyon ton demirin kaybı 3,6 milyar avro değerinde ekonomik bir kayıp anlamına geliyor. Aynı şekilde, 200 ton paladyumun geri dönüşüm yapılmadan çöp kutusuna gitmesi 3,4 milyar avroluk bir ekonomik zarara neden oluyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Etkin geri dönüşüm için güçlü işbirliği gerekiyor"
Bu atıklardan elde edilen gelirlerin özellikle sosyal sorumluluk alanında da değerlendirilebildiğini anlatan Işık, bu kapsamda Vodafone ile "Bu Atıklar Kod Yazıyor" adlı bir proje başlattıklarından söz etti.
Işık, bu projeyle atıkların geri dönüşümünden elde edilen gelirin, çocuk ve gençlerin kodlama eğitimlerine harcandığı belirterek, "Projeyle ülke genelinde teknoloji sınıfları açıyoruz. Bugün toplamda 10 sınıfa ulaştık. Bu proje, elektronik atıkların yalnızca çevresel değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik bir değer yaratabileceğini gösteriyor" dedi.
Elektronik atıkların etkin geri dönüşümünü sağlamak içinse daha geniş çapta bir farkındalığa ihtiyaç olduğunu vurgulayan Işık, şunları kaydetti:
"Elektronik atıkların toplanması için güçlü altyapılar hazırlamak, yasal düzenlemeleri sıkılaştırılmak ve geri dönüşüm sisteminin finansal mekanizmasını doğru oluşturmak gerekiyor. Sektör, daha fazla toplama merkezinin kurulmasını, geri dönüşüm tesislerinin modernize edilmesini ve halkın bu konuda bilgilendirilmesini bekliyor. Depozito uygulaması da birçok elektronik atığın çöpe gitmesini engelleyecektir. Ayrıca geri dönüşüm sistemlerine yatırım yaparak her yıl kaybedilen milyarlarca avroluk ekonomik değeri geri kazanmak mümkün. Elektronik atık yönetimi için güçlü bir işbirliği ve koordinasyon gerekiyor."