Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin meşhur peyniri olan Hellim veya diğer adıyla Halloumi isminin coğrafi işaret alarak Avrupa Birliği nezdinde tescili ile coğrafi işaretin önemi bir kez daha gündeme geldi.
Böylelikle Yeşil Hat kapsamına alınarak AB ülkelerine ticareti yapılacak Hellim Peyniri sadece Kıbrıs’ta üretilebilecek. Bu durum hem ürünün kalitesinin hem de yerel üreticilerin menfaatlerinin korunmasına imkân sağlayacak.
Ülkemizde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından verilen coğrafi İşaret, ürünün kaynağını, bazı belirgin özelliklerini ve üretildikleri coğrafi bölge ile ilişkisini gösteren ve koruma altına alan bir tescildir.
Böylelikle üretildikleri bölge ile ün kazanan geleneksel ürünlerin kalitesinin ve üreticilerinin korunmasının sağlanması hedeflenmektedir.
Coğrafi işaretler, ürünleri niteliğine göre “Menşe Adı” veya “Mahreç İşareti” olarak tescilleyebilmektedir. Sadece gıdalar değil aynı zamanda el sanatları, madenler ile tarım ve sanayi ürünleri de coğrafi işaret alabilmektedir.
Menşe Adı, bütün veya başlıca özellikleri üretildikleri bölgeye ait faktörlerden kaynaklanan coğrafi işaretlere verilen isimdir. Menşe Adı ile tescillenen ürünün üretimi sadece tescillendiği coğrafi alan sınırları içinde yapılabilmektedir.
Örneğin; Afyon kaymağı, Anamur muzu, Mardin bulguru “Menşe Adı” olarak coğrafi işaret almış bazı ürünlerdir. Bu ürünlerin üretildikleri bölge ile ilişkileri çok kuvvetli olduğundan başka yerde yetiştirilmeleri halinde kalite farklılıkları meydana gelebilmektedir.
Ülkemizde coğrafi işaret almış ürünleri incelerken Alanya avokadosunun Menşe Adı ile tescillenmiş olduğu dikkatimi çekti. Tam olarak özelliklerini bilmemekle birlikte avokadonun bölge ile özdeşleşmiş bir tarım ürünü olup olmadığı konusunda emin değilim…
Mahreç İşareti ise özellikleri ve tanınırlığı açısından belirli bir bölgeyle anılır hale gelmiş ürünleri ifade etmektedir. Adana kebabı 2005 yılında ilk “Mahreç İşareti” ile Coğrafi işaret tescili almış ürünlerdendir. Ankara simidi, İnegöl köfte, Maraş dondurması ve Mardin kaburga dolması diğer pek çok “Mahreç İşareti” ile tescillenmiş ürünlerden bazılarıdır.
Mahreç İşaretli ürünlerin üretim, işleme veya proseslerindeki işlemlerden en az birinin tescillendiği coğrafi alan içerisinde yapılması gerekmektedir. Bu ürünlerin hammaddesi veya üretim, işleme aşamalarından bir tanesi ilgili yörede gerçekleşmesi halinde diğer üretim aşamalarının tescillendiği bölge dışında gerçekleşmesinde sakınca bulunmamaktadır.
Bu şekilde Türk Patent ve Marka Kurumu’nda, Menşe Adı veya Mahreç İşareti ile coğrafi tescili yapılmış ya da değerlendirme aşamasında olan bin 418 ürün bulunmaktadır.
Bu ürünleri üreten işletmeler illerde belirlenen bir komisyon tarafından her yıl tescile uygunlukları açısından denetlenmektedir. Böylelikle ürün kalitesinin korunması, tüketicilerin aldatılmasının önüne geçilmesi ve üreticiler arasında haksız rekabetin önlenmesi sağlanmaya çalışılmaktadır.