Çin'in güneyindeki Kaiping'de yer alan Jiangmen Yeraltı Nötrino Gözlemevi, evrenin en gizemli parçacıkları olarak bilinen nötrinoları tespit etmeye başlayacak. Bu minik kozmik parçacıklar, neredeyse sıfır kütleye sahip olmalarıyla bilinirler ve uzayda ve maddede neredeyse hiç etkileşimde bulunmazlar. Ancak bu "hayalet parçacıkları" incelemek, evrenin oluşumu ve yapısı hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.
€285 milyonluk bu gözlemevi, dünya çapında nötrinoları araştıran üç büyük dedektörden biri olma özelliğine sahip. Diğer iki dedektör Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'da inşa ediliyor.
Nötrinoları Tespit Etme Zorluğu
Nötrinolar, neredeyse bir asırdır bilim insanlarının ilgisini çeken bir gizemdir. Diğer maddelerle çok nadiren etkileşime girdikleri için doğrudan gözlemlenmeleri çok zordur. Bunun yerine, bilim insanları, nötrinoların diğer maddelerle çarpıştığında ürettiği ışık ya da yüklü parçacıkları ölçerler. Bu nadir çarpışmaları tespit etme şansını artırmak için, gözlemevi, nötrinolar geçtiğinde ışık yayan özel bir sıvıyla doldurulmuş büyük bir dedektör kullanır.
Jiangmen gözlemevi, kozmik ışınlar ve radyasyon gibi parazitlerden korunmak için 700 metre yerin altında stratejik olarak konumlandırılmıştır. Nötrinoların karşıt parçacıkları olan antinötrinoları inceleyecek olan gözlemevi, bu antinötrinoların, 50 kilometre uzaklıktaki nükleer santrallerdeki çarpışmalar sonucu üretildiği ışığı inceleyecek.
Evrenin Oluşumuna Derinlemesine Bir Bakış
Bu projenin amacı, nötrinoların davranışlarını daha iyi anlamaktır. Nötrinolar, uzayda üç farklı "tattır" arasında geçiş yaparlar ve bu geçişlerin anlaşılması, maddenin doğasına dair önemli bilgiler sunabilir.
"Neutrinos are part of the big picture of how the universe evolved," dedi proje dışında yer alan fizikçi Kate Scholberg. Nötrinoların, Büyük Patlama'dan bu yana var olduğuna inanılmaktadır ve bu parçacıkları incelemek, evrende maddenin neden çoğunlukla var olduğu, antimaddenin ise büyük ölçüde yok olduğu sorusunun yanıtını verebilir.
Küresel İşbirliği ile Derinlemesine Anlayış
Jiangmen gözlemevi, 2025 yılının ikinci yarısında faaliyete geçmesi bekleniyor. Elde edilecek bulgular, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki benzer nötrino dedektörleriyle karşılaştırılacak ve bu üç dedektörün bulguları, evrenin temel güçlerini şekillendiren daha derin bir anlayışa yol açacak.
Çin'deki projenin baş bilim insanı ve proje yöneticisi Wang Yifang, bu uluslararası işbirliğinin, fiziğin anlaşılmasına büyük katkı sağlayacağına inanıyor. Sonuç olarak, evrenin en derin sırları hakkında yeni içgörüler elde edilecektir.