DEMET İLCE / MUHABİR
Peki bu karizmatik lider nereye gömüldü? Eski Mısır firavunları için inşa edilen piramitler gibi anıtsal bir mezarı ya da Çin'in ilk Qin imparatoru için inşa edilen pişmiş topraktan savaşçıların bulunduğu bir mozolesi var mı?
Cevap şu: Cengiz Han'ın mezarının yeri bilinmiyor ve yakın zamanda bulunması da pek mümkün değil. Dahası, uzmanların söylediğine göre Moğolistan'daki bazı insanlar, Cengiz'in bugün bazıları tarafından neredeyse dini bir saygıyla kabul edilmesi nedeniyle asla bulunmamasını tercih edebilir.
Yale Üniversitesi antropoloji doçenti William Honeychurch yaptığı açıklamada, nerede olursa olsun mezarın "Moğolistan halkı için neredeyse dini imalarla çok önemli" olduğunu söyledi. Mezarın nerede olabileceğine dair spekülasyon yapmaktan kaçındı.
Bir olasılık, Cengiz Han'ın doğduğu Moğolistan'ın doğusundaki Khentii eyaletinde gömülmüş olmasıdır. Pennsylvania Üniversitesi Penn Müzesi'nde Doğu Asya sanatı profesörü Nancy Steinhardt, "Mezarın Khentii Eyaletindeki dağlarda olduğunu düşünüyorum" dedi. "Yakın zamanda bulunacağını sanmıyorum" diye ekledi.
Çağdaş kaynaklar Cengiz Han'ın mezarının nerede olduğu veya neye benzediği konusunda büyük ölçüde sessiz kalıyor. Bir araştırmacı ekibi, 2014 yılında PLOS One dergisinde yayınlanan bir çalışmada "Bu mezarın fiziksel görünümünü açıklayan hiçbir tarihi veya arkeolojik kayıt mevcut değil" diye yazdı. Araştırmacılar mezarı aramak için uydu görüntülerini kullandılar ve uydu araştırmasında çeşitli arkeolojik kalıntılar tespit edildi ancak Cengiz Han'ın mezarı bulunamadı.
Cengiz Han'ın ölümünden bir süre sonrasına tarihlenen, anonim olarak yazılmış bir Moğol kaydı olan "Moğolların Gizli Tarihi", mezarından hiç söz etmiyor. Sadece 1227 yılında "Cennete yükseldiği" yazıyor.
Ancak metinde Cengiz Han'ın, Hentii eyaletindeki kutsal bir dağ olan Burhan Haldun hakkında güçlü duygular beslediği belirtiliyor. Metin, Cengiz'in hayatının bir noktasında onu takip eden düşmanlardan kaçmak için dağın topografyasını kullandığını söylüyor. Metinde Cengiz Han'ın şu sözleri aktarılıyor:
"Her sabah Burhan Haldun'a kurban keseceğim, her gün ona dua edeceğim: neslimin çocukları bunun farkında olacak ve aynısını yapacak!"
Cengiz Han'ın bu dağa olan yakınlığı, oraya gömülüp gömülmediği sorusunu gündeme getirmiş ancak şu ana kadar bir mezar bulunamamıştır.
Tarihçi Frank McLynn, 67 yaş civarında öldüğünde, Cengiz Han ve ordusunun şu anda kuzeybatı Çin'de bulunan Tangutlar adlı bir gruba karşı sefer yürüttüğünü ve bu durumun, cesedinin Moğolistan'a iadesini zorlaştırmış olabileceğini yazdı. Günümüz Moğolistan sınırından yaklaşık 311 mil (500 kilometre) uzakta olabilir. McLynn, o dönemde Moğolların mumyalama teknikleri konusunda bilgi sahibi olmayabileceğini ve Cengiz Han'ın cesedini çürümeden önce Moğolistan'a götüremedikleri için başka bir yere gömmek zorunda kalmış olabileceklerini yazdı. McLynn, Cengiz Han'ın kalıntılarının ve mezarının kuzeybatı Çin'in Ordos bölgesinde bulunmasının mümkün olduğunu yazdı.
1254-1324 yılları arasında yaşayan ve yaklaşık 17 yılını Çin'de geçiren Venedikli kaşif Marco Polo, "Marco Polo'nun Seyahatleri" adlı kitabında, mezarın yerini bilen 20.000 kişinin, yerini gizli tutmak amacıyla öldürüldüğünü yazmıştı. Polo'nun öyküleri Rustichello da Pisa adlı bir yazar tarafından kitaba kaydedilmiş ve kitap 1300 civarında yayımlanmıştır.
Polo'nun iddiaları Cengiz Han hakkındaki hikayelerde tekrarlansa da Polo, Cengiz Han'ın ölümünden onlarca yıl sonra yazıyordu. Ayrıca Polo'nun Cengiz Han'ın torunu Kubilay Han'ın Polo'yu memur olarak ataması gibi diğer iddialarının çoğunun doğruluğu günümüz tarihçileri tarafından tartışılıyor. Dolayısıyla Polo'nun Cengiz Han'ın mezarı hakkındaki anlatımının doğru olup olmadığı bilinmiyor.