DEMET İLCE / MUHABİR
2024 yılının uzay görevleri açısından heyecan verici ve verimli bir yıl olması planlanıyor.
Yılın ilk yarısında, ikisi ABD'den, biri Japonya ve Çin'den olmak üzere dört aya iniş girişimi gerçekleştirilecek ve her başarılı görev tarih yazacak. Yılın ikinci yarısında Avrupa'nın Ariane 6 roketinin ilk lansmanı, asteroit Dimorphos'a bir başka gezi, Jüpiter'in buzlu ayı Europa'nın yaşanabilirliğini değerlendirme misyonu ve daha fazlası yer alacak.
İşte bu yıl sabırsızlıkla bekleyeceğiniz en havalı uzay görevleri.
1. Peregrine aya iniş
Apollo programının 50 yılı aşkın bir süre önce sona ermesinden bu yana ilk kez, uzay araçları Ay'a inmeye hazırlanıyor. Pittsburgh merkezli Astrobotic ve Houston merkezli Intuitive Machines adlı iki özel şirket, bu yılın başlarında aya bir uzay aracı indirmeyi planlıyor.
Astrobotic, kutuya benzeyen dört ayaklı Peregrine iniş aracını 8 Ocak'ta Cape Canaveral, Florida'dan fırlatacak. Her şey planlandığı gibi giderse, uzay aracı 23 Şubat'ta Sinus Viscositatis'e (diğer adıyla "Yapışkanlık Körfezi") inecek ve sekiz gün boyunca görev yapacak. Çeşitli hükümet ve özel kuruluşlardan gelen 20 yük ile donatılan uzay aracı, iniş sahasının bitişiğindeki bölge olan Gruithuisen Kubbeleri olarak bilinen esrarengiz bir bölgeyi inceleyen ilk uzay aracı olacak. Kubbeler silika bakımından zengin magmadan oluşmuş gibi görünse de bilim insanları bu kubbelerin su ve levha tektoniği olmasaydı ayda nasıl oluştuğunu açıklayamıyor.
ABD'nin aya ikinci misyonu olan Intuitive Machines'in IM-1'i, olumsuz hava koşullarının 12-16 Ocak'taki orijinal fırlatma penceresini geciktirmesinin ardından artık Şubat ortasında başlayacak. Görev, Nova-C iniş aracını ayın güney kutbu yakınındaki Malapert A kraterinin kenarına ulaştıracak.
2. Japonya'nın "ay keskin nişancısı"
Japonya Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı (JAXA), 20 Ocak'ta "ay keskin nişancısı" lakaplı robotik Akıllı İniş Aracını (SLIM) Ay'ın yakın tarafına indirmeyi planlıyor. Amacı, ayın nasıl oluştuğuna dair daha fazla bilgi ortaya çıkarabilecek Shioli çarpma kraterinin kenarı olan hedef iniş alanına 328 fit (100 metre) yakınlığa ulaşmaktır. Başarılı olması halinde Japonya, (Sovyetler Birliği, ABD, Çin ve Hindistan'dan sonra) aya uzay aracı indiren beşinci ülke olacak.
3. Çin'in Ay'ın uzak tarafından örnek iade misyonu
Mayıs ayında Çin, ayın uzak tarafındaki kayaları toplamak için Chang'e 6 uzay aracını göndermeyi planlıyor. Çin uzay ajansı, uzay aracının kesin iniş alanını açıklamamış olsa da, iniş bölgesi, 4 milyar yıllık bir çarpışma havzası olan ve Ay'ın uzak tarafındaki en iyi korunmuş alan olan Güney Kutbu-Aitken Havzası olacaktır. Bu bölgede toplanan örneklerin ayın mantosundan patlatıldığı düşünülüyor ve ayın, Dünya'nın ve hatta belki de güneş sisteminin erken evrimi hakkında ipuçları barındırıyor olabilir.
4. Ariane 6'nın açılış lansmanı
Avrupa Uzay Ajansı yetkilileri Kasım ayının sonlarında yaptığı duyuruda, Avrupa'nın uzun süredir ertelenen ağır kaldırma roketi Ariane 6'nın ilk lansmanının 15 Haziran ile 31 Temmuz arasında gerçekleşeceğini duyurdu. Avrupa'nın şu anda uzaya bağımsız erişimi yok; Ariane 6'nın selefi Ariane 5, Temmuz 2022'de kullanımdan kaldırıldı ve başka bir küçük roket olan Vega-C, teknik arızalar nedeniyle yerde kaldı. Dolayısıyla Ariane 6'nın başarılı ilk uçuşu kıta için çok önemli olacak ve uyduları bir kez daha bağımsız olarak yörüngeye fırlatmasına olanak tanıyacak.
5. Hera'nın Dimorphos asteroitine misyonu
Eylül 2022'de, Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART) uzay aracı, Dünya'dan yaklaşık 6,8 milyon mil (11 milyon km) uzakta bulunan asteroit Dimorphos'a çarparak yörüngesini 32 dakika kısaltarak bir gezegen savunma yöntemini test etti. Bu çarpışmanın sonrasını incelemek için, Avrupa'daki bir devam görevi olan Hera, Ekim ayında başlayacak ve Dimorphos ile 2026'nın sonlarında veya 2027'nin başlarında buluşmayı hedefliyor. Görev, geride bırakılan DART kraterini incelemek ve fiziksel durumu belgelemek için tasarlandı.
6. Japonya'nın Mars'ın uydusu Phobos'tan örnek dönüş misyonu
Onlarca yıldır bilim insanları, Mars'ın iki uydusu Phobos ve Deimos'un kökenleri üzerinde kafa yoruyordu. Aylar basitçe asteroitler tarafından yakalanmış olabilir veya uzun zaman önce bir asteroitin gezegenin yüzeyine çarpmasının ardından aylara dönüşen Mars parçaları olabilirler.
Daha fazla bilgi edinmek için Japonya, Eylül ayında iki uydudan daha büyük olan Phobos'u incelemek üzere Martian Moon eXploration (veya MMX) adlı örnek bir geri dönüş misyonu başlatmayı planlıyor. Üç modüllü uzay aracının Kızıl Gezegen etrafındaki yörüngeye ilk kez 2025 yılında varması bekleniyor. Daha sonra aracın Phobos etrafındaki yörüngeye girmesi ve yaklaşık 0,02 poundluk bir numune toplama modülünü birkaç saatliğine aya indirmesi bekleniyor. Mevcut planda MMX uzay aracı toplanan örneklerle birlikte geri dönecek ve 2029 yılında Woomera Yasak Bölge adı verilen Avustralya askeri tesisine inecek.
7. Avrupa Kırpıcı
Kendi ayımızdan daha küçük olmasına rağmen, Jüpiter'in uydusu Europa'nın, buzlu kabuğunun altında, Dünya'nın okyanuslarının iki katı kadar su içeren bir tuzlu su okyanusuna ev sahipliği yaptığı düşünülüyor. Bu küçük dünyanın bildiğimiz anlamda yaşama uygun olup olmadığını öğrenmek için NASA, Ekim ayında Dünya dışındaki okyanus dünyasını keşfetmeye yönelik ilk görev olarak Europa Clipper'ı fırlatmayı planlıyor.
Uzay aracı doğrudan Europa'nın yörüngesinde dönmek yerine, 2030'da Jüpiter'in çevresinde bir yörüngeye girecek, böylece zamanının çoğunu gaz devinin yoğun radyasyonundan uzakta geçirecek ve aralıklı olarak Europa'nın okyanus yapısını ve kimyasal yapısını gözlemlemek için Europa'nın yanından uçacak.
8. "Mavi" ve "Altın" Mars uyduları
Mars'ın atmosferini nasıl ve ne zaman kaybettiğini incelemek için NASA, Ekim ayında Kızıl Gezegenin çevresine, misyonu yöneten Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nin okul renklerinden dolayı "Mavi" ve "Altın" lakaplı iki uydu gönderiyor.
Uydular, Mars atmosferinin güneş rüzgârıyla nasıl etkileşime girdiğini incelemek için Kaçış ve Plazma Hızlandırma ve Dinamik Kaşifleri (EscaPADE) misyonunun bir parçası. Mevcut görev planına göre uydular, 2026'dan itibaren Mars çevresindeki farklı yörünge konumlarından eşzamanlı veri sağlayacak.
9. Artemis II fırlatılmaya hazırlanıyor
NASA'nın 1972'den bu yana aya yakın astronot gönderen ilk görevi olan Artemis II misyonu, Kasım 2024'te Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatılabilir. Ayın etrafındaki 10 günlük yolculuk sırasında, üçü NASA'dan ve biri Kanada Uzay Ajansı'ndan olmak üzere dört astronot, Artemis programının ay yüzeyine yapılacak daha uzun süreli mürettebatlı görevlere hazır olup olmadığını belirlemek için Orion uzay aracının işlevselliğini test edecek.
10. Venüs'e ilk özel görev
2024'ü bitirmek Rocket Lab'ın Venüs'teki görevi olacak. Misyon, gezegenin atmosferinde yaşamın olası bir göstergesi olan organik maddeyi aramak için tasarlandı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ile ortaklaşa inşa edilen 16 inçlik (40 santimetre) bir sondayla donatılmış Venus Life Finder uzay aracı, 30 Aralık'ta uçacak ve 1,5 yıl sonra Venüs'e ulaşacaktı. Uzay aracı oraya vardığında Venüs bulutlarına tek aletli bir sonda bırakacaktı. Sonda, molekülleri üç ila beş dakika boyunca kataloglayacak ve herhangi birinin yaşam göstergesi olup olmadığını belirleyecek.