Oldukça kapsamlı ve çeşitli yönleriyle ele alınması gereken bir konu olan gıda ambalaj materyallerini, yazım alanının sınırlı olması nedeniyle haftalara bölerek anlatmaya çalıştım. Son olarak bu yazıda ambalaj materyallerinden gıdaya geçen ve sağlığımızı tehdit eden kimyasallardan bahsedeceğim.
Doğal olarak bilinen, kâğıt ve karton ambalaj materyalleri genel olarak güvenilir kabul edilir. Ancak işin aslı tam da öyle değil. Kâğıt ambalaj malzemelerinin üretiminde kullanılan dioksinler çevre ve insan sağlığı açısından toksik etkiye sahiptir. Bunun yanı sıra, karton ambalajların boyanması esnasında kullanılan bazı kimyasallar ambalajdan tamamen uzaklaştırılamadığından gıdaya geçebilmektedir. Bu kimyasalların bazılarının karsinojenik olduğu, östrojenik etki gösterdiği ve genler üzerine yüksek düzeyde toksik olduğu belirlenmiştir.
Nitrozaminler, genler üzerine toksik ve karsinojenik olup potansiyel kaynakları kâğıt, cilalanmış kaplar, biberon başlığı ve emzik gibi gıdaya temas eden materyallerdir.
Toksik etkisi biliniyor olmasına karşın kurşun, alüminyum ve krom metal kapların yapısında sıklıkla kullanılmaktadır. Yüksek toksik etkili olan kurşun, özellikle yeni doğan bebeklerin merkezi sinir sistemini etkilemektedir. Uzun vadede ise kurşun, çocuklar tarafından sindirim yolu ile alındığında zekâ geriliğine neden olmaktadır. Alüminyumun gıda ile yüksek miktarda alımı böbrek yetmezliği başta olmak üzere pek çok sağlık problemlerine neden olur. Gıdalara alüminyum geçişinde özellikle paslanmış metal kaplar önemli rol oynamaktadır. Kromun ise karsinojenik ve mutajenik etkileri bulunmaktadır.
Cam, kâğıt ve metal ambalaj malzemelerine kıyasla plastiklerden gıdalara çok daha fazla kimyasal maddenin geçebildiği ortaya konmuştur. Ambalaj materyalinin daha esnek olmasını ve kolay işlenebilir olmasını sağlayan maddeler gıdalara geçebilmektedir. Bu maddeler en çok PVC kapların üretiminde kullanılmaktadır.
Polistiren, genellikle yoğurt, krema, peynir, dondurma, meyve suyu, içecek kapları ve et tepsilerinde ambalaj materyali olarak kullanılır. Polistiren ile paketlenmiş gıdalara stirenin geçtiği ortaya konmuştur. Stiren, mutajenik ve toksik bir kimyasal olup deri, göz ve solunum sisteminde iritasyon oluşturabilmektedir.
Bisfenol A (BPA) bazı plastik ambalajların üretiminde kullanılır. BPA, hücreler üzerine toksik etkilerinin yanı sıra östrojenik aktivite üzerine de etkilidir. Özellikle plastik biberon ve emziklerde bulunabilmesi ile gündeme gelmiştir.
PET ve PVC çeşitli karsinojen maddeleri içermekte olup, bu maddeler özellikle yüksek ısı uygulamaları esnasında gıdaya geçebilmektedir. Yani plastik ambalajların ısıya maruz kalması ciddi tehlikeler içerir.
Çözüm… Daha az plastik, kısa muhafaza süresi ve düşük sıcaklık.