Sağlıklı ürünlerle ilgili çalışmalarımı hepiniz yakından biliyorsunuz. Avokadoyu da Alanya’da bulunan değerli dostlarımdan ötürü ve çok yararlı olduğuna inandığımdan dolayı ne zamandır yazmak istiyordum. Aslında tüm dünyada bilinmesine rağmen ülkemizde yeni yeni tanınıyor diye düşünürken uzun yıllardır Alanya’da üretildiğini duyunca belki tanınmasına katkım olur diye geçtim klavyenin başına. Sağ olsun Alanya Belediyesinden arkadaşlar çok değerli bilgiler gönderdiler. Benim için sadece gazeteye uyarlamak kaldı.
Avokado
Avokado olarak tek isimle bilinen bu meyve aslında dünyada 500 adet çeşidi olan bir üründür. Anavatanı Orta Meksika olan çiçekli bitkiler sınıfından tarçın ve kâfur ağacını da içine alan defnegiller familyasına ait bir ağaç ve bu ağacın meyvelerinin adıdır. Avokado meyveleri, küre biçiminde, oval, elips ya da armut gibi eriksi tipli yeşil, kırmızı ya da erguvani renktedir. Avokadoda doğru lezzete ulaşmak ancak avokadoyu tanımakla mümkündür. Doğru zamandaki hasat, doğru ürün toplamak ve pazara sunulmasında ki hassasiyet çok önemlidir. Dalında büyümesi için yeterli süre verilmeyen meyve istenen değerlere ulaşamaz.
Avokado besin değerleri
Avokado ’da besin değeri açısından çok kıymetli 20 değişik, vitamin, mineral ve Omega 3 yağları bulunmaktadır. Ayrıca içeriğinde Magnezyum, Manganez, Bakır, Demir, Çinko, Fosfor ve A-B1-B2-B3 vitaminleri bulunmaktadır. Vücudun günlük alması gereken pek çok vitamin ve minerali 100 gram avokado önemli oranda karşılamaktadır. Bu miktarda 160 kalori, 2 g protein, 15 g sağlıklı yağ ve 9 gram karbonhidrat bulunmaktadır. Ayrıca yine bu miktarda, %26 oranında K Vitamini, %20 oranında Folik Asit, %17 oranında C Vitamini, %14 oranında Potasyum(485 mg), %14 oranında B5 Vitamini, %13 oranında B6 Vitamini ve %10 oranında E Vitamini bulunmaktadır.
Avokadonun faydaları
Avokado, iyi bir potasyum kaynağıdır. Dolayısıyla böbrekleri korur ve hipertansiyonda etkilidir.Avokadoda bulunan lutein ve zeaksantin gibi karotenoidler gözleri sağlıklı tutmaya yarar.Avokado, Uzmanlara göre ateroskleroz’dan (damar sertliği) korur.Avokado, bağırsak için rahatlatıcı ve sindirime yardımcı olmaktadır.Avokado, içerdiği zengin vitaminler açısından cildi korur ve güzelleşmesine katkı sunar.Avokado, dokularda, eklemlerde ve kaslarda iltihaplanmayı önler.Avokado, kanseri önlemede ve karaciğer hasarını azaltmada sağlıklı beslenme açısından etkilidir.Avokado, yenilen sebzelerden alınan besin miktarını katlayarak arttırmaktadır.
Avokado türleri
Avokadonun türlerinden kaynaklanan görüntü ve lezzet farkları vardır. Bazı avokadoların kabukları çok sertken bazıları çok incedir. Bazısının kabukları olgunlaştığında kararırken bazılarının ki ise yeşil kalır.
Erkenci (Clifton) avokado, bu cins avokado sezonun açıldığını müjdeler. Erkenci olduğu için tadı en az ve raf ömrü en kısa olanıdır. Ağustos sonu Eylül ayı gibi ürün vermeye başlar, Kasım ayına kadar devam eder. Ekim ve kasımda daha lezzetli olur Havalar da sıcak olduğu için dalından koparıldıktan sonra 2-3 gün içinde olgunlaşmaya başlar.
Ettinger(Parlak), en güzel dış yüzeye sahip avokado çünkü parlak yeşildir. 1947 yılından beri üretilmekte olup, Meyveler Ekim ortasında olgunlaşmaya başlar, Aralık ayının sonlarına kadar devam eder. Meyvesi de çekirdeği de en çok büyüyen bu cins olup raf ömrü de oldukça uzundur. Meyveler ağaçtan koparıldıktan sonra 1 hafta içinde olgunlaşmaya başlar ve uzun süre de dayanır.Bacon avokado; Derisi pürüzsüz ve koyu yeşil renkli olup tadı orta kıvamdadır. Boyutu da orta büyüklüktedir. İçinin rengi ise açık sarıdır. Meyveler Kasım-Ocak arasında olgunlaşır. -5°C kadar dayanabilen B tipi bir avokadodur. Yapraklarında anason kokusu mevcuttur.Fuerte, en lezzetli avokado türlerinden biridir. -3°C kadar dayanabilen armut şeklinde bir tür olup dış yüzeyi hafif pürüzlü, biraz kalın ve mat yeşildir Fuerte’nin yapraklarında da anason kokusu mevcuttur.Hass, dışı sert, pütürlü ve olgunlaşırken koyu kahverengiye döner. İçinin rengi de sarıdır. Hasat zamanı Ocak-Hazirandır. -1 °C soğuğa kadar dayanıklı olup, rüzgârlı ve soğuk havalarda meyveler zarar görür.
Alanya ve avakado
Türkiye’deki avokado üretiminin %74’ü Alanya’daki üreticilerden sağlanmaktadır. Alanya’da avokadonun tarihi bilinenin aksine 10 yıl değil 57 yıldır. Alanya’da 57 yıldır avokado ağacı yetişmekte ve halk tarafından da tüketilmektedir. Anadolu’ya özgü birçok sebze ve meyvenin rahatlıkla yetiştirildiği Alanya, kabına sığmamış ve bugün Türkiye’nin tropikal bahçesi olma görevini de üstlenmiş durumdadır. Öyle ki artık hepimizin tanıdığı muz, kivi gibi ürünlerin yansıra Avokado, Goji Berry, Yıldız Meyvesi gibi meyveler dahi sofralarda ve bahçelerde yerlerini almıştır. Hatta Alanya yeni meyvelerini öylesine benimsemiştir ki tropikal meyvelerin isimlerini yöre şivesine uygun hale getirmiştir. Avokado ’ya Avgada diyen bir Alanyalı, aslında ilçenin yeni meyvelerini çoktan benimsediğini göstermektedir. Avokado salatası ve ezmesi, şehirde hızla kabul görmüş hatta kısa zaman içinde kahvaltılarda dahi tüketilir hale gelmiştir. Şu an Alanya da 20 çeşit avokado türü Alanya topraklarında yetişmektedir.
Avokado ekimi
Türlerine göre avokado ağaçlarının büyüdükçe yayıldığı alan farklıdır, kimi enine doğru kimisi ise boyuna doğru büyümektedir. Bu etkenler göz önünde bulundurularak avokado dikimi yapılmalıdır. Mesela Alanya ya özgü olan fuerte cinsi avokado fidanı 8 metre aralıklarla ekilmelidir. Yayvan bir yapıya sahip olan, yani enine doğru genişleyen bu fidan büyüyünce yaklaşık 4 metre bir alan kaplar. Diğer fidanında bu kadar yer kaplayacağı hesap edilerek aralık payı 8 metre olarak hesaplanır, bu da 1 dönüm bir tarlaya 22 avokado ağacı anlamına gelir. Avokado ekiminde bir diğer dikkat edilmesi gereken husus ise, döllemenin sağlanması için 10 tane dişi avokado fidanına bir tane dölleyici yani erkek ağaç dikilmesidir. Yani 300 ağaçlık bir avokado tarlasında en az 30 ağaç dölleyici erkek avokado fidanı olmalıdır. Has cinsi avokado ağacı erkek avokado ağacına bir örnektir.
Avokado bakımı
Avokado fidanı ekildikten 4 yaşına gelene kadar geçirdiği dönemi çocukluk dönemi diyebiliriz. Tıpkı bir bebeğe bakar gibi, özen ve hassasiyetle bakılır avokado fidanına. Yazın yakıcı güneş ışığından avokado fidanının taze ve hassas yaprakları yapılan gölgelikler yardımı ile korunur. Sulaması, gübrelemesi ile hassasiyetle ilgilenilir. Bir avokado ağacına bakarken geçirilen en zor ve zahmetli dönem de işte budur. En kötü şartlarda en az bir yıl, avokado yapraklarının aşırı hassas oluşundan dolayı, mutlaka güneşten korunmalıdır ve çıtaları yeşil tullerle sararak bu gölgelendirme işlemi gerçekleştirilmektedir. Ağaçlar birbirine aralıklı olmalıdır, çünkü ağaçlara güneş ışığı ve rüzgâr girebilmelidir. Bu ağacın gelişimini olumlu yönde etkiler ve pas hastalığı oluşmasını önler. Dalların birbirine karışması hem ağacın sağlıklı büyümesini engeller, hem de pas hastalığı denen hastalığa sebebiyet verir. Avokado ağacının bakımı için doğal hayvansal gübre kullanımı, sıcak yaz aylarında özellikle sulanması ve budama yapılması gerekmektedir.
Avokado hasadı
Her avokado ağacından senede bir kez ürün alınır. Ağacın cinsine göre alınacak avokado sayısı değişir. Pütürlü cins olan ağaçtan yaklaşık 1000-1100 adet avokado alınır. Alanya avokadosu olarak bilinen fuerte cinsinden ise 500-600 adet alınır. Bu verim ağaç 8 yasına geldikten sonra elde edilir. Bir avokado ağacı 4 yaşına gelene kadar çocukluk dönemini yaşar ve ancak 1-2 adet meyve verir.4 yaşından 6 yaşına kadar gençlik döneminde 150-200 adet meyve verir. 7 yaşından sonra gelişmiş ağaç döneminde 500 -600 avokadoya kadar verim alınır. Ağaç 12 yaşından sonra en verimli dönemine girer ve 700-900 arası avokado verir. Bu ağaçlar için henüz bir ömür biçememekle beraber Alanya da yaşayan en büyük avokado ağacının 1963 yılında dikilen 57 yaşındaki hala meyve veren avokado ağacı olduğu bilinmektedir.
Avokado nasıl saklanır?
Çok narin ve özellikle kesildiğinde çabuk bozulabilen bir meyve türü olan avokado, doğru bir saklama tekniği uygulandığında uzun bir sürede kalitesini koruyabilir. Ham, olgun ve tüm ya da kesilmiş avokadolar için farklı muhafaza yöntemleri vardır. Henüz olgunlaşmayan ya da dalından toplanan avokadolar hemen buzdolabına konulmaz ve soğuk hava ile temas ettirilmez. Çünkü avokado soğuk ta olgunlaşmaz. Dalında yetişmesi tamamlanan avokado koparıldıktan sonra oda sıcaklığında bekletilerek olgunlaşması sağlanır. Hızlı olgunlaşma istenmesi durumunda ise elma-muz gibi etilen oksit salınımı yapan meyveler ile bir kağıda sarılarak yine oda sıcaklığında bekletilmelidir.
Ham ve tüm avokadolar: Eğer ham bir avokado hızlı bir şekilde olgunlaştırılmak isteniyorsa, kese kâğıdının içinde talep edilen olgunluğa gelene kadar bekletilmelidir. Kese kâğıdıyla 3 ila 5 gün arasında olgunlaşan avokadolar kese kâğıdı olmadan ise 7 gün içinde olgunlaşırlar. Eğer bu işlem daha da hızlandırılmak istenirse avokadoyla beraber kese kâğıdının içine bir elma veya muz konulmalıdır. Ham avokadolar oda sıcaklığında (18-24 santigrat arasında) tutulmalıdır.
Ham ve kesilmiş avokadolar, Avokado ikiye kesildiğinde hücre duvarları ayrıldığı için meyve kahverengileşmeye başlar. Bu aşamayı önlemek için meyvenin açıkta kalan kısmı limon veya yeşil limon suyuyla kaplanmalıdır. Limondaki asitler oksitlenmeyi azaltacaktır. Daha sonra avokadonun iki kısmını tekrar bir araya getirilir. Meyvenin üzeri şeffaf folyoyla sarılır. Avokado buzdolabının en soğuk kısmında olgunlaşana kadar birkaç gün bekletilir.Olgun ve tüm avokadolar, Olgun avokadolar oda sıcaklığında saklanmamalıdır. Olgun avokado plastik poşetin içine konulup havası çekilerek buzdolabında saklanabilir. Fakat meyve kesilmediği ve havayla bir teması olmadığı için bu işlem atlanabilir.Olgun ve kesilmiş avokadolar, Olgun avokadolar hem çekirdeksiz hem de çekirdekli şekilde muhafaza edilebilirler: Çekirdeksiz: Meyvenin açık kısımlarını limon suyu ya da zeytinyağıyla kaplayıp plastik folyoyla sarılarak buzdolabına yerleştirilir. Çekirdekli: Avokado ikiye ayırıldığında çekirdek çıkarılmaz ve meyve yine plastik folyoyla kaplanıp buzdolabına atılır.
Yeterince biliniyor mu!
Neredeyse tüm doktorların diyetisyenlerin ittifak ettiği bu kıymetli vitamin kaynağı avokadoyu ülkemiz yeterince tanıyor mu acaba? Avokadonun tanıtımı için elbirliği yapılarak çalışmalar yapılması gerektiğine inanıyorum. İşte neredeyse tüm dünya tarafından dikkate alınan ve çok sağlıklı olduğuna inanılan bir besin kaynağı olan avokado 50 küsur yıldır Alanya ilçesinde yetiştirilmektedir. Bundan dolayı da Alanya ilçesinde bu konuda faaliyet gösteren üreticileri, kamu otoritelerini ve özellikle Belediyede çalışanlarını tebrik ederim. Sonuç olarak avokadonun tanıtımına bir nebze katkımız olursa ne mutlu bize.