DEMET İLCE / MUHABİR
Bilim insanları, Dünya tarihinde yaşamın en az dörtte üçünün yok olduğu beş büyük kitlesel yok oluş olayını belgeledi. Peki insanların yaşam alanlarını temizlemesi, türleri yok etmesi ve iklimi değiştirmesiyle birlikte altıncı bir kitlesel yok oluşla mı karşı karşıyayız?
Pek çok araştırmacı, altıncı kitlesel yok oluşun yaklaşmakta olduğunu iddia ederken, bir ekip bilimsel çalışmalarında "biyolojik yok oluş" ve “hayat ağacının yok edilmesi"ni tanımlıyor. Ancak diğerleri kitlesel yok oluşun henüz başlamadığını savunuyor.
Hawaii Üniversitesi'nde araştırma profesörü olan Robert Cowie, kesin olarak söylemek gerekirse, bu gerçekten gerçekleşene kadar, yani türlerin %75'i yok olana kadar kitlesel yok oluş ilan edemeyeceğinizi söyledi.
Cowie tarafından yürütülen ve Biological Reviews dergisinde yayınlanan 2022 tarihli bir araştırma, bilinen türlerin %13'ünün 1500'den bu yana neslinin tükendiğini tahmin ediyor; bu oran %75'lik kitlesel yok oluş eşiğinin çok altında.
Bazı araştırmacılar %75 eşiğine 10.000 yıl içinde ulaşacağımızı tahmin ederken, diğer çalışmalar bu korkunç dönüm noktasına yalnızca birkaç yüzyıl içinde ulaşabileceğimiz sonucuna varıyor; işler daha da kötüye giderse daha da kısa bir zaman dilimi potansiyeli var.
Londra'daki Doğa Tarihi Müzesi'ne göre kitlesel yok oluşlar 2,8 milyon yıldan daha kısa bir jeolojik zaman diliminde meydana geliyor. Kitlesel yok oluş eşiğine ulaşmak için gereken yüzyıllardan bin yıllara kadar süre bu zaman çerçevesi içerisindedir. Dolayısıyla, bu tahminleri öngörü olarak alırsanız araştırmacılar olayın zaten başladığını iddia edebilir.
Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde bütünleştirici biyoloji profesörü Anthony Barnosky, "Gerçek zamanlı olarak altıncı kitlesel yok oluşa tanık oluyoruz" dedi.
Araştırmalar, türlerin fosil kayıtlarında evrimleştiği ve neslinin tükendiği zamana göre hesaplanan normal arka plan hızından 100 ila 1000 kat daha hızlı bir şekilde türlerin neslinin tükendiğini tahmin ediyor. Cowie, "Gezegenin daha fazlasını yok ettikçe bu oranın artacağını düşünüyorum" dedi.
Barnosky, türlerin yok olma oranının yaban hayatı popülasyonlarındaki hızlı düşüşü maskeleyebileceğini, çünkü türleri son birey yok olana kadar nesli tükenmiş olarak saymadığımızı belirtti. Türler genellikle vahşi doğada en son görüldükten onlarca yıl sonra neslinin tükendiği ilan edilirken, diğerleri popülasyonlarının çoğu öldüğünde koruma önlemlerine devam ediyor.
Barnosky, "Doğduğumdan beri gezegendeki vahşi hayvanların neredeyse %70'ini öldürdük. Açıkçası altıncı kitlesel yok oluş gerçekleşmeden bu daha fazla devam edemez." dedi.
2022 tarihli bir WWF raporu, memelilerin, kuşların, amfibilerin, sürüngenlerin ve balıkların izlenen omurgalı popülasyonlarının 1970 ile 2018 arasında ortalama %69 oranında azaldığını ortaya çıkardı. Bu rakam küresel bir ortalamadır; Latin Amerika yüzde 94 ile en fazla bölgesel düşüş yaşadı. Üstelik bu sayıya çok sayıdaki omurgasız türleri dahil değil.
Omurgasızların azalmasına ilişkin veriler eksik ancak bazı gruplar şaşırtıcı kayıplara uğradı. Örneğin, Cowie'nin ortak yazdığı ve Conservation Biology dergisinde yayınlanan 2015 tarihli bir araştırma, istilacı türler ve habitat kaybı nedeniyle Hawaii'deki Amastridae salyangozlarının azaldığını vurguladı. Tarihsel olarak Hawaii'de yaşayan 282 türden araştırmacılar yalnızca 15'inin hala hayatta olduğunu doğrulayabildiler. Cowie, "Bu bir kitlesel yok oluş" dedi.
Barnosky, biyolojik çeşitliliğin azalmasını ve kitlesel yok oluşun hızla gelişmesini "kötü haber" olarak nitelendirdi. Ancak nesli tükenmeye yüz tutan türlerin çoğunu kurtarmak ve böylece altıncı kitlesel yok oluş eşiğine ulaşmamızı engellemek için henüz çok geç olmadığını söyledi.
Barnosky, "Her ne kadar popülasyonları ve türleri şaşırtıcı derecede hızlı bir şekilde yok ediyor olsak da, işi henüz tamamlamadık. Hâlâ işleri tersine çevirme şansımız var, ancak bunun için fırsat penceresi hızla kapanıyor." dedi.