Kuzey Afrika’daki Sahra Çölü, zaman zaman fırtınalarla kum ve toz bulutlarını Avrupa ve dünyanın farklı bölgelerinde görülmesine neden oluyor. Şaşırtıcı bir şekilde, bu kumlar hâlâ Soğuk Savaş dönemindeki atom bombası testlerinden kalan radyoaktif izotopları da dünyaya yayıyor.
Yeni bir araştırmaya imza atan bilim insanları, Mart 2022’deki güçlü bir Sahra tozu fırtınası sırasında bu testlerden kaynaklanan radyoaktif izotopların Batı Avrupa’ya taşınıp taşınmadığına dikkat çekti. Sonuçlar, Avrupa'ya ulaşan tozda hala radyasyon bulunduğunu, ancak beklenen kaynaktan gelmediğini garantiledi.
1960-1966 YILLARI ARASINDA TESTLER YAPILDI
1960 ve 1966 yılları arasında Fransa, sömürgesi altındaki Cezayir Sahrası’nda, bağımsızlığını kazandığı 1962 yılına kadar, 17 nükleer bomba testi gerçekleştirdi. Geniş ve seyrek nüfuslu yapısı nedeniyle bu bölge, nükleer testler için kullanışlı olarak görülüyordu. Fransa, bombaların nüfustan uzak bir bölgede patlatılacağını açıklasa da binlerce yerli ve Fransız asker radyasyona maruz kaldı. Bu testlerin etkileri bugün bile görülebilecek düzeyde.
KAYNAK FRANSA DEĞİL
Ancak şaşırtıcı şekilde, yeni çalışma Mart 2022’de Avrupa’ya ulaşan Sahra tozundaki radyoaktif izotopların kaynağının Fransa değil, ABD ve Sovyetler Birliği olduğunu ortaya koydu. ABD ve Sovyetler Birliği Sahra’da test yapmamış olsalar da, Soğuk Savaş dönemindeki yoğun nükleer test faaliyetleri Sahra tozunda bile tespit edilebilen geniş çaplı radyoaktif izler bırakmış.
53 ÖRNEK TEK TEK İNCELENDİ
Araştırma ekibi, Mart 2022 Sahra tozu olayına ait 53 örneği inceleyerek belirli radyoaktif izotopların varlığını araştırdı. Sonuçlar, radyoaktif tozun Cezayir'in Reggane bölgesinden kaynaklandığını ancak Fransa'nın nükleer testlerine ait düşük izotop oranlarıyla (0.07’nin altında) eşleşmediğini ortaya koydu. Örneklerin medyan oranı 0.187 olarak ölçüldü ve bu oranlar ABD ve Sovyet test imzalarıyla uyumluydu. Ayrıca, sezyum izotop analizi de bu sonucu destekledi.
RADYASYON SEVİYESİ YÜKSEK DEĞİL
Endişe etmeye gerek yok; Sahra tozuyla Avrupa'ya ulaşan radyasyon seviyelerinin Avrupa Birliği’nin güvenlik sınırlarının oldukça altında olduğu ve toprakta bulunan arka plan radyasyon seviyesinden kayda değer ölçüde yüksek olmadığı belirtiliyor.
“Çalışmalarıma göre risk ihmal edilebilir seviyede,” diyen Xu-Yang, "Avrupa’daki yüzey toprağında da benzer büyüklükte radyoaktivite görülüyor. Sahra tozu patlamaları ciddi bir sorun ve atmosferik kirliliğe neden oluyor, ancak bu kirlilik tozun radyoaktivitesiyle ilgili değil” ifadelerini kullandı.
